Nghiên cứu

ngay từ buổi đầu dựng nước, dân tộc việt nam đã phải sớm đương đầu chống chọi với thiên tai, hạn hán lši lụt. vì vậy, tinh thần yêu nước, cố kết cộng đồng dân tộc trở thành động lực, sức mạnh chi phối sự vận động và phát triển của các thiết chế chính trị qua các giai đoạn lịch sử tạo thành nên đặc sắc của chính trị việt name.

Ý thức dân tộc, tinh thần độc lập, tự chủ thì dân tộc nào cũng có. nhưng lịch sử việt nam đã tạo nên tinh thần chính trị đó một cách đặc biệt. MộT ấT NướC NHỏ, YếU Về KINH Tế, TRONG LịCH Sử LạI PHảI LUôn ươNG ầU VớI NHữNG ếC TO, TINHN Và ý quyết tâm đánh bại dã tâm xâm lược c c c c c. văn hiến của mình.

ý thức dân tộc, tinh thần ộc lập tự chủ, quyết không cam chịu mất nước, không chịu làm nô lệ của nhân dân ta ược hun đúnc và rèn luy ện Trong lò l nhờ đó mà nhiều lần mất nước, dân tộc ta ều giành lại ược, cũng như nhiều lần vượt qua ược âm mưu ồng Hóa thâm ộc của kẻ thù. Ý thức đó đã lên đến đỉnh cao khi cuộc đấu tranh giải phóng đất nước giành thắng lợi hoàn toàn vào năm 938 với chiến thắng bạch Đằng vĩ đại, mở ra kỷ nguyên Đại việt cho dân tộc và nó tiếp tục được duy trì, củng cố trong thời bình thông qua xây dựng và phát triển đất nước về mọi mặt. Các triều ại phong kiến ​​việt nam trong giai đoạn từ thế kỷ x ến thế kỷ xv ều coi trọng việc xây dựng quân ội và tổc chức sản xuất, chuẩn bị ầ ầ dân tộc và chủ quyền quốc gia. Việc lý công uẩn dời đô từ hoa lư ra thăng long với ý mUốn “mưu toan nghiệp lớn, tinh kế muôn ời cho with cháu” cũng không nằm ngoài sự ý thức vền mệnh lhc. >

năm 939, ngô quyền tự xưng vương, từ đinh bộ lĩnh ến các triều ại tiếp theo ều xưng ế, c c c, vi việc ặt qu. những biểu hiện rõ nét nhất cho thấy chủ trương xây dựng một đất nước độc lập, tự cường, bền vững và ngang hàng và. tư tưởng này đã được tiếp tục khẳng định mạnh mẽ trong bài thơ nam quốc sơn hà của lý thường kiệt: “sông” núi c uanư; và trong bản anh hùng ca chiến thắng Đại cáo bình ngô của nguyễn trãi: “trải triệu, Đinh, lý, trần bao đời dựng nước; cùng hán, Đường, tống, nguyên đều chủ một phương”.

Ý thức tự chủ, lòng tự tôn dân tộc thể hiện sâu sắc ở việc giữ gìn quốc thể và bản lĩnh người việt. Theo Trầc Quốc Tuấn Trong Tac Phẩm Hịch tướng sĩ thì điều sỉ nhục đáng sợ hơn cải ối với tướng sĩ và mỗi ng ân là vua bị sỉ nhục, là qu. lược giày xéo lên quê hương đất nước, là tiếng xấu không rửa sạch được của những tướng sĩ không hoàn thành vụm. Ông vông căm tức khi: “Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài ường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ nhục triều đình”, và nghiêm khắc phê bình: quốc sỉ mà không biết thẹn, làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức, nghe nhạc this thường yết kiến ​​sứ ngụy mà không biết căm. dũng cảm chiến ấu chống lại kẻ thù ể rửa nhục, nếu không, “chẳngg xh tắ ũ ẹ ẹ ẹ ẹ ể ể ể. quật lên; CHẳNG NHữNG thân ta kiếp này chịu nhục rồi ểể Trìm năm sau tiếng dơ khôn rửa, tên xấu còn lưu, mà ến gia Thanh nhà các người cũng không không khi mang tiếng. bệ ỡ tạo nên biết bao hành ộng cao ẹp, làm vẻ vag cho dân tỿn y từn. nam còn hơn làm vước”. khí phách hiên ngang, tinh thần dân tộc đã làm cho bọn giặc phương bắc phải kính nể, kiêng sợ.

tư tưởng nguyễn trãi là biểu hiện tiêu biểu về lòng tự hào dân tộc, tự hào về non sông, đất nước Đại việt. trong bức thư dụ thành bắc giang, ông viết: “người có bắc nam, đạo không kia khác. nhân nhân quân tử, không đâu là không có. nước nam ta tuy xa ở ngoài ngũ linh mà có tiếng là nước thi thư, những bậc túc trí đa mưu đời nào cũng có”. Ặc biệt, trong ại cao bình ngô, ý thức tự hào dân tộc ược khẳng ịnh rõ ràng nhất, ầy ủy ủ nhất hơn bất cứ lúnc nào trước đó:

“như nước Đại việt ta từ trước,

vốn xưng nền văn hiến đã lâu”.

sự thật đó đã đánh ổ ngay ịnh kiến ​​hết sức sai lầm, lao xược và thati ộ khinh miệt, kiêu ngạa của c triều ại ại -bắc cho r, nh ân ân ân â € ti đối với nước láng giềng to lớn trong một số tầng lớp dân ta. nguyễn tríi nhấn mạnh rằng, chung ta không có gì pHải tự ti cả, họông nhưng mà không phải lúc nào họ cũng mạnh, bằng cớ là chung ta đã nhiều lần đnh

“nên lưu cung tham công mà đại bại,

with triệu tiết hiếu đại chóng tan tành.

toa Đô bị bắt ở cửa hàm tử,

Ô mã nhi giết ở sông bạch Đằng,

xem xét việc xưa, chứng cứ còn ghi…”

như vậy, trong lịch sử tư tưởng chính trị việt nam truyền thống có rất nhiều tư tưởng có giá trị. lịch sử đã để lại cho chúng ta hôm nay rất nhiều những giá trị tinh thần đặc sắc và phong phú. Lịch sử không ể lại chu chung ta những học thuyết chính trị ồ sộ, những cuốn Sách “Bác học” về chính trị nhưng lịch sử đi lại chún chún chut kht kho tụng ữ. dân, bài hịch, bài điếu và những bản tuyên ngôn như những bản anh hùng ca sáng chói mà ánh sáng của nó with chói lòa cho đến tận hôm nay v.à

một quốc gia dân tộcc cor một nền văn Hóa hiển trước hết là trình ộ ộ vĂn Hóa pHổ quát của nhân dân sống trong một cộng ồng nhất ịnh và ca ều ủu trên cái nền tảng phổ quát ấy. nền vĂn Hóa quốc gia ại Việt Trong Chiều dài lịch sử tồn tại của mình có cr thể hào là đã sản sin ra ược một ội ngũ những người tria) mang hào khí của tổ tổ tổ Ém trong Đại cáo bình ngô, nguyễn trãi viết: “như nước Đại việt ta từ trước; vốn xưng nền văn hiến đã lâu”. văn hiến theo quan niệm của ông cha ta là truyền thống văn hóa lâu đời với những giá trị tốt đẹp; cụ thể hơn là tổng thể những giá trị thành văn”. văn hiến ở đây còn chỉ nước ại việt có nhiều “hiền tài”, tức có nhiều danh nhân quốc gia, đÓng gél vào sự nghiệp dớ ữc nư thân nhân trung – danh thần nhà lê – đã ể lại trên bia đá văn miếu – quốc tử giám một chân lý: “hiền tài là nguyên khí của qu. thế nước yếu mà xuống thấp”. Đàm văn lễ khẳng định: “nhân tài thịnh, chính trị lên cao, vận nước nhà rực rỡ vô cùng, càng sâu xa càng lâu dài, màg làng”. hiền tài là sản phẩm của lịch sử và đồng thời là những người tích cực làm nên lịch sử.

không phải phong kiến ​​phương bắc không biết sử dụng người hiền tài phục vụ cho nền chính trị của mình. Mà ngược lại, hiểu riqute tầm quan trọng của các bậc hiền tài ối với vận mệnh quốc gia, nên khi thôn tính ược nước ta, chung quyc những danh tài kinh bang tến tến ồmd ồmd đáo của nền văn hiến việt nam.

trong thời kỳ bắc thuộc nổi lên vai trò của giới trí thức tăng lữ phật giáo. thời Đường của trung hoa, nhiều danh sĩ nước nam được các vua nhà Đường mời vào cung thuyết pháp và xướng họa. Có thể nói, họ là những hiền tài bảo vệ và gìn quốc hồn, quốc tuny của dân tộc trong giai đoạn đen tối này, đó là cap sư duy giám, phục đ. >

sau khi nước nhà ược ộc lập, cc triều ại ngô, đinh, tiền lê dã mong mumôn xây dựng một nhà nước tự chủ, tự lập với phương bắc, và đón đón là một quốc Trong tình hình lúc đó, pHật giáo là một thế mạnh nhất, ược xem là chỗa dựa về tinh thần ể xây dựng ất nước, về mặt tri thức, ạo ứ ức và aunt aunt x hát. là có thể giữ được vai trò cầm cân nảy mực. Hơn thế nữa, Các nhà sư vốn giỏi Há học, họa là những nhà ngoại giao đón tiếp sứ thần pHương bắc vừa là những người dùng thơ văn ể ca ngy c c c c c c c c c c bao nhiêu việc nước trọng đại, các vua Đinh và tiền lê đều hỏi ý kiến ​​​​của thiền sư. tiêu biểu là khuông việt thiền sư (thế danh ngô chân lưu 933-1011), thiền sư Đỗ pháp thuận (915-990)…

c c c, với sự phát triển của bộ máy nhà nước, triều ại nhà lý đã không dừng lại ở việc sửng dụng các nhà sư giỏi, mà bắt tay xây dựng, phát tri ục ạc ạc, -ti -ti -ti -ti -thnc, tri ụ ục, tri ục. đất. nước. năm 1070, lý thánh tông xây dựng văn miếu, sau đó là mở quốc tử giám cho các hoàng tử đến học. năm năm sau, năm 1075, khoa thi quốc gia đầu tiên được tổ chức và lê văn thịnh là tiến sĩ khai khoa của nước nhà. Ông là người đã gop pHần ắc lực vào việc bảo vệ và xây dựng triều lý nhân tông, một thời kỳ thịnh trị This bình đã nhiều lần ược lach ca ngợi. bên cạnh các hiền tài khoa cử,, nhà lý vẫn trọng dụng các nhà sư có học vấn uyên thâm. Đó Là Các Thiền sư vạn hạnh, viên thông, viên chiếu, mén giác, không lộ … thiền sư vạn hạnh (-1018) là cố vấn chính trị của vua lê ại hành, và khi nhà tiền lê suy tàn đã phò giúp lý công uẩn lên làm vua, khai sáng ra triều lý. Thiền sư vạn hạnh không những cor vai trò a lớn trong ời sống chynh trị của nhà nước ại việt mà cònc ảnh hưởng trọng ối với lĩnh vực tưng ở n ở n ở<p

khác với triều lý, nhà trần đề cao vai trò của tầng lớp quý tộc, vương hầu. nhà trần đã tự vươn lên trong việc bồi dưỡng học vấn và văn hóa. Trần quốc tuấn, trần quang khải, trần nhật duật và các ông vua như trần that tông, trần nhân tông, trầ à à à à à à à àn ° vua, mà còn là trí thức, hiền tài của đất nước.

nhà trần đã củng cố hệ thống văn miếu – quốc học viện và quy chế hóa các khoa thi. NăM 1246, nhà trần quy ịnh 7 năm mởt kỳ thi, và lần ầu tiên ra quy chế lấy ba người giỏi nhất kỳ thi (tam khôi) phong trạng nguyên, bảng nhãn, Thám. tuy vậy, học vị phải đi liền với tài năng thực sự. phan huy chú nhận xét: “triều trần dùng người thật là công bằng, tuy đã ặt khoa mục mà trong việc tin dùng chỉt tàti là ược, cho nýng nho. Có lẽ vì thế, danh tài anh kiệt ời trần hết sức phong phú và đa dạng từ chính trị, ngoại giao, phap Sử gia lê văn hưu, mạc ĩnh chi, pHạm sư mạnh, lê quát, trương Hán siêu … ặc biệt, vào nửa sau thế kỷ xiv, nhà giáo dục lỗi lạc chu văn an với tưng thực thực học học ể ể làm quan đã ưa sự nghiệp giáo dục ạt ến cực thịnh với sự nở rộ của các nhân tài. những nhân vật ưu tú đó thực sự đã công hiến tài năng và sức lực cho sự nghiệp bảo vệ ất nước, xây dựn hnd chong thebûng s bộ

sang thời nhà lê, nho giáo trở thành quốc giáo góp phần làm cho tầng lớp nho sĩ ngày càng đông đảo là nguồn lực cơ đn. Danh sĩ ỗ ỗ nhuận ời lê that tông cor viết trên bút ký: “việc lớn trong chính trị của ế ế vương, chẳng gì gấp bằng nhân tài, chế ộ ộ nhà nốc ượ ượ ượ ượ ượ ượ ượ ượ BởI Vì, Làm Chính Trị Mà Không Cốt ở Nhân Tài, Chế ộ ộ Mà Không NHờ ở Hậu this Mọi việc ều coi là cẩu thả, trị hiệu và pHong Hóa đu đ ượ của nhiều nhân vật lịch sử và cùng với họ là những công trình văn hóa lớn. Đó là nguyễn trãi với bình ngô đại cáo, quốc âm thi tập, dư địa chí; ngô sĩ liên với Đại việt sử ký toàn thư; lê thánh tông với bộ luật hồng Đức và hồng Đức quốc âm thi tập; lương thế vinh với Đại thành toán pháp; nguyễn bỉnh khiêm (dưới thời lê – mạc) với bạch vân quốc âm thi tập. dưới thời lê trung hưng là các tên tuổi: lê hữu trac, lê quý đôn, phan huy ích, phan huy chú, ặng trần côn, đàn thị điểm … với hàng loạt các tônh khh khh khc tá tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát tát mạo đặc sắc của văn hóa chính trị nước nhà.

mặc dù tồn tại trong thời gian ngắn ngủi, nhưng triều tây sơn (1771-1802) đã kịp để lại nhiều danh tài anh kiệt. tấm lòng của người anh hùng áo vải quang trung ối với sĩ phu bắc hà là một nét are của Truyền thống “chiêu hiền đãi sĩ” trong nền văn văn Hóa Chính trịi ại việt. những nhân vật tiêu biểu thời này là: nguyễn huệ, ngô văn sở, bùi thị xuân, ngô thì nhậm, nguyễn thiếp, phan huy ích…

dưới triều nhà nguyễn (1802-1945), cách tổ chức và đào tạo nhân tài vẫn tương tự dưới triều trần và lê. thi hào dân tộc nguyễn du cùng với nguyễn công trứ, chu mạnh trinh, cao bá quát… là những danh sĩ nổi danh trong nền văn hóa chính trị nưnhàc. Kế Tiếp đó Là Các Nhà Khoa Bảng Yêu NướC NHư Tôn Thuyết, Phan đình Phùng, Hoàng diệu, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, … đã đi ầu Trong Sự NGHIệP CHốNG TTHN PHÁT PH. quan điểm “Chiêu hiền đãi sĩ” Trong lịch sửc chất là chynh Sách dùng người hiền tài với cả một hệng quan niệm và ứng xử Kiên trì, tế nhị, bao gồm: tt tt tt tt tt tt tt tht tht tht tht tht tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt tt ct hiền tài, tiến hiền, treo bảng cầu hiền, tin tưởng vôo hiềni trài v rộng. và từ truyền thống đó, dân tộc ta đã sản sinh ra nhiều người with ưu tú, với hiểu biết phú và sâu sắc, uyên thâm, ẻng thờt v. cực choc việc xây dựng và thực thi các nhiệm vụ chính trị, phat triển ất nước, sự tiến bộ xã hội, ược cộng ồn nướô đó là những with người vừa giàu chất nhân ạ dấn thn hành ộng, bi sinh cái riêng trong ym vi chung củng ộng hyg hy sinh cái riêng trong ni ềm c chng dâ g âg l.

tất cả những ứng xử đó chứng tỏ sự nhuần nhuyễn của một nền chynh trị tự hào dân tộc, tự tôn nền vhi.

1. tự hào dân tộc, tự tôn nền văn hi qốc gia, trrọng tíệ và quy tụ người hiền đã trở thành di sản tinh thần quý báu, bệ ỡ tinh thần chính trị và ồng thờ Của Các Thiết Chế Chynh Trị Việt Nam Truyền Thống Phải ượC Coi Là Một Tiền ề ềt sức quan Trọng cần pHải ược Lường tinh khi xy dựng hệng chynnh trịc ược t.

2. Trong qua trình xây dựng kiện toàn hệ thống tổc chức quyền lực chynh trịn hết sức lưu ý ến ến tính nĂng phục vài ại diện chu lợi ích dân tộc, nhân. Trong Vận Hành Bộ Máy quyền lực cần tuyển chọn và dùng “with người chính trị” mẫu mực (người hiền – tài), yếu tố quyết ịnh thành bạa sự vận hành của h. Đy không phải chỉ là sự lưu ý thông thường mà là sự nhấn mạnh một ặc điểm Truyền thống: hiền tài là nguy khí quốc gia … ” nền chynh trị của dân, do dân, vì dân ở nước ta hiện nay.

3. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập toàn cầu, cùng với tác động mãnh mẽ của cách mạng công nghi0; cơ hội và thách thức đan xen lẫn nhau, tạo ra rất nhiều thời cơ thuận lợi, đồng thời, cũng có vô vàn những thứkhóc và n. Vậy, chung ta cần ổi mới hơn nữa, tích cực chủ ộng trong hội nhập và cần sáng tạo, ột pHá trong việc phat huy cac giá trị lịch sử chính trịm nhằm tăng cường Cuộc xây dựng và bảo vệng chắc tổc quốc việt nam xã hội chủi nghĩa dưới sự lãnh ạo của ảng, vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, công bằng, `ân minhn minhn minhn minhn minhn minhn minhn minh

dương thị thục anh

ts, học viện báo chí và tuyên truyền

tài liệu tham khảo

1. lưu văn an, thể chế chính trị việt nam – quá trình hình thành và phát triển, nxb. chính trị – hành chính, h. 2012.

2. lê mậu hãn (chủ biên), Đại cương lịch sử việt nam, tập 3, nxb. giáo dục, h. 2004.

3. trần Đình hoan (chủ biên): quan điểm và nguyên tắc đổi mới hệ thống chính trị ở việt nam giai đoạn 2005 – 2020, nxb. chính trị quốc gia, h. 2008.

4. nguyễn văn mạnh (chủ biên), lịch sử nhà nước và pháp luật việt nam, nxb. chính trị – hành chính, h. 2009.

5. nguyễn duy quý (chủ biên), hệ thống chính trị nước ta trong thời kỳ đổi mới, nxb. chính trị quốc gia, h. 2008.

6. lê minh quân (chủ biên), nhà nước trong hệ thống chính trị ở việt nam hiện nay, nxb. chính trị quốc gia, h. 2009.