SachHayOnline.com

hoàng tử nhớ tua gia, bèn cho mở hội “bắt cá” (bư-pia) buộc nam nữ đều phải tham dự. vì dì bắt tua gia đi muộn nên hoàng từ không gặp. lần thứ hai hoàng tử nhân hội chợ, lại ra lệnh cho mọi người đi dự. mụ lại trộn vừng vào gạo bắt tua gia nhặt xong mới cho đi. mặc dù có nàng tiên sai sóc xuống giúp, nhưng ella nàng cũng đến muộn nên ella lại không gặp. tua gia về qua cầu đánh rơi giày xuống suối. hoàng tử nhặt được, cho người loan báo cho tất cả các cô gái đến ướm chân. CUốI C FOURG CHỉ COR TUA GIA ướM VừA, NHưNG Dì Nàng Không Bằng Lòng, BắT PHảI THRD BằNG CACH ặT CAMP DướI MAI NHà ểể CHO HAI Cô LĂn Từ TRRênnnnnng xu ốNG, AI. tua nhi thử trước, lăn bịch xuống đất. tua gia lăn đúng vào cáng, mụ dì đành để nàng lấy hoàng tử.

sang đoạn thứ hai và thứ ba thì giống với truyện của ta, nhưng cũng có tình tiết khác: một hôm bố ốm, dì nhắn tua gia về. Ở đây tua gia cũng trèo cây hái quả cho dì. thấy bố chặt gốc, nàng van khóc, bố bảo cởi áo quần ném xuống thì thôi, nhưng tuy con đã ném xuống, bố vẫn cứ chặt. cây đổ, tua gia chết. tua nhi đóng bộ vào giả làm tua gia đến với hoàng tử, nói là el mình phải trông nom bố nên hốc hác. mặc dầu with không nhận mẹ, và hoàng tử tỏ ý hững hờ, nhưng tua nhi cứ ở lại với hoàng tử.

tua gia hóa thành chim yểng bay đến hỏi người chăn ngựa xem hoàng tử có con nhớ vợ cũ nữa không. thấy yểng, hoàng tử cũng hỏi: – “yểng à, có phải tua gia, chui vào tay áo”, yểng bay đến, hoàng tử đưa về buồng. yểng biến thành tua gia, kể lại mọi việc và dặn cứ để yên xem tua nhi làm những gì. từ đấy đêm là tua gia, ngày là yểng. chỗ này khác với truyện của ta. một hôm tua nhi nhìn vào buồng thấy tua gia thì nổi ghen, bèn chờ dịp giết chết yểng, vùi vào gốc tre. từ đấy mỗi khi hoàng tử đi qua thì cây tre cúi xuống vuốt ve, con tua nhi đi qua thì nó cào xước mặt mũi. tua nhi chặt tre làm cọc màn, cọc đâm vào tay mỗi lần mắc màn. he lại ném vào lửa, cọc tỏa khói làm cay mắt. một bà lão đến xin lửa, cầm cọc màn chạy về. chỗ này giống với tình tiết trong vợ chàng rắn (khảo dị truyện số 128, tập iii). Đưa về nhà cọc biến mất, chỉ để lại hai quả trứng. rồi cũng có hai cô gái từ trứng chui ra dọn dẹp, lo cơm canh cho bà lão mỗi lần bà lão vắng nhà. bà lão cũng giả tảng đi vắng, bất chợt nửa đường lộn về bắt gặp cả hai cô. Đó là tua gia và nàng hầu. tua gia bảo bà mời hoàng tử tới ăn cơm. hoàng tử bắt phải trải lụa làm đường đi. tua gia bảo bà trải lá chuối rồi hóa phép biến thành lụa. hoàng tử đến ăn thấy món ăn giống những thứ tua gia dọn cho mình ngày trước nhưng vẫn chưa gặp vợ. nhờ có con mèo tha cái đùi gà, đứa con đuổi theo chạy vào buồng thì nhận ra mẹ nó. hai người gặp lại nhau. Đoạn sau tua gia giả làm cô hàng bánh, bày cho tua nhi làm đỏm bằng cách nhảy vào nồi nước sôi. và cũng như hình tượng của các truyện trên, tua gia cũng làm mắm tua nhi gửi về cho dì và bố. một con quạ bay đến hỏi “ăn thịt con gái có thơm không?”. mụ sinh nghi, tìm thấy đầu lâu con, mụ lăn ra chết. người bố cũng đi lang thang chết ở xó rừng[12].

Ở một truyện khác của pháp, người mẹ cũng là bà tiên:

một lãnh chúa góa vợ, có một con gái vì làm việc bên bếp gọi là tro bếp. vợ kế của lãnh chúa có hai đứa with, thường cay nghiệt với with chồng. mẹ đỡ đầu của cô này dặn nàng hễ chúng có sai bảo gì thì ella làm bộ bắt chấy rồi lén bỏ muối vào bếp cho nổ lép bép. quả nhiên, chúng tưởng là chấy như sung nên hét lên: – “chớ có đến gần chúng tao”. một hôm mẹ con mụ dì đi dự hội, tro bếp cũng muốn đi, nhưng mụ đã đổ một túi đậu giữa bếp và bắt nhặt không đợt m. Đang nhặt thì mẹ cô là tiên xuất hiện. bà dùng đũa thần làm cho những hạt đậu trở về túi. ella lại dùng đũa chạm vào người cô, tự nhiên hóa thành một cô gái xinh đẹp, áo quần trang sức đắt tiền, giày bằng thủy tinh. bà dặn with phải về trước khi lễ tan. cô nghe lời, cho nên khi mẹ con mụ dì đi về thì cô đã làm việc dưới bếp như thường lệ. chúng khoe với cô là ella có một cô gái áo quần đẹp lắm. Chủ nhật sau lại đi lễ, mụ dì lại ổ một tes tro khắp nhà bắt côt hốt sạch, nhưng bà tiên lại hốt hộ và Ban cho mọi thứ ể đi dự hội. hoàng tử gặp, đuổi theo cô. khi ella bước qua bậc thềm nhà thờ, cô đánh rơi một chiếc giày, hoàng tử nhặt được, hỏi khắp nơi không ai biết. he bèn sai người đi từng nhà ướm thử, hẹn ai vừa thì lấy làm vợ. hai chị em con mụ dì cũng thử, cô chị đi không vừa, cô em cắt bớt gót, cố nhét chân vào. lúc đưa cô này đến nhà thì hoàng tử nghe một con chim hót vạch rõ sự thật và chỉ chỗ tro bếp ở. mụ dì nói: – “Đừng có nghe with chim chết tiệt!”. hoàng tử nghe chim hót lần thứ hai bèn tìm đến thì gặp tro bếp. cô rút một chiếc giày kia ra đi vừa vặn. trước khi hoàng tử rước cô, bà tiên mẹ cô lại xuất hiện, bà gõ chiếc đũa, cô có áo đẹp rực rỡ[13].

2. Ở truyện with rùa của miến-điện (myanmar) thì người mẹ là một with rùa:

vợ chồng một người đánh cá có một cô gái đẹp tên là bé. một hôm hai vợ chồng đi đánh cá. bắt được with cá nhỏ, vợ bảo để cho with ăn. she lại được with thứ hai, with thứ ba, vợ cũng nói như vậy. chồng nổi giận đánh vợ một mái chèo. vợ ngã xuống biển chết, sau đó hóa thành một with rùa lớn. Ít lâu sau, người đánh cá lấy vợ kế là một phù thủy, mụ có cô with gái xấu xí. thấy bé đẹp, mẹ con mụ ghen ghét ra sức hành hạ, nhưng người bố không quan tâm. một hôm bé ra bờ biển ngồi, bỗng with rùa nổi lên nhìn cô mà khóc. bé đoán là mẹ of her, ôm chầm lấy rùa. từ đó chiều chiều be ra biển thì rùa lại nổi lên. Mụ Dì GHẻ Biết Chuyện, Bèn Giả ốm, Lấy Bánh đa Bỏi Chiếu nằm lên, Nói Là xương bị gãy, lại đút tiền cho thầy lang, bảo thầy cứ nói ì thịt rùt rùa mới khỏi. mụ bảo chồng theo bé ra bờ biển, lúc rùa nổi lên thì ella bắt giết thịt. bé không ăn thịt rùa nhưng lại nhặt xương rùa đem chôn, khấn xin một cây có quả vàng quả bạc. cây mọc lên như lời. một hôm vua đi qua thấy cây lạ, hỏi của ai. mụ dì ghẻ nói là của with gái mình, nhưng khi with gái trèo lên thì ella không sao hái được. ella láng giềng cho vua biết đó là cây của bé. bé đến ngồi dưới gốc khấn: – “nếu cây này của ta thì quả rụng vào lòng ta”. quả vàng quả bạc liền rụng xuống. vua bèn rước bé về làm hoàng hậu. mụ dì ghẻ viết thư xin lỗi bé và mời bé về thăm nhà. she về đến nhà, bé dặn lính hầu tháng sau đến đón. Ở NHà ượC MấY NGày, MộT Hôm Mụ Dì GHẻ GIả Vờ đÁH RơI THìA TRONG BếP CHO BÉ CÚI XUốNG NHặT RồI HắT NướC Sôi Vàu đ Bé Chết, Biến Thành Bồ Câu Trắ Trắ Trắ khi lính đến đón hoàng hậu thì with gái dì giả làm bé. thấy hoàng hậu mặt rỗ, vua hỏi, thì đáp liều là her mới bịnh ậu mùa, hỏi tại sao bây giờ trán lại dôi ra, đá vì ầu oc luu ôn vua, vua, khóc nhiều, phải vuốt m vua lại bảo thử dệt áo cho vua xem. Đang khi lúng túng vì không biết dệt thì bồ câu trắng (tức là bé) thương chồng, dùng mỏ dệt thành áo đẹp. nó chờ chim dệt xong, cướp lấy áo dâng vua, lại lấy thoi ném chết chim. she sai làm thịt đưa vua ăn. vua thương bồ câu không nỡ ăn, những người hầu cũng không ăn, họ đem chôn. hôm sau ở chỗ ấy mọc lên cây đu đủ. có hai vợ chồng bà lão bán củi nghỉ dưới gốc, tự nhiên quả đu đủ rơi vào bọc bà lão, bà đưa về rấm, đợi chín xẻ ăn. về sau một cô gái cũng từ quả đu ủ hiện ra, dọn nhà nấu cơm khi vợ chồng ông lão vắng mặt, rồi họng cũng giả vờ đi vắng, nhưng nửa ường bất chợt chợt lột lộn vền vền về sau đó họ đưa cô gái – tức bé – vào cung tâu bày với vua mọi việc của mẹ con mụ dì ghẻ. hoàng hậu giả không nhận tội, xin vua mời thần linh phán xử theo tục lệ. người ta trao cho bị cáo (hoàng hậu giả) một cây gươm sắt. còn nguyên cáo (bé) một cây gươm gỗ để đấu với nhau. NHưNG GươM SắT CủA HOSEG HậU GIả BỗNG NHIêN RơI XUốNG MềM NHũN, Còn GươM Gỗ CủA BÉ LạI BIếN thành gươm sắt bay ra ch Ém ứt ầu ối phương. Đoạn cuối cùng giống truyện của ta: vua sai làm thịt hoàng hậu giả ướp muối đem biếu mụ dì ghẻ. mụ cùng chồng ăn khen ngon. bỗng mụ kêu lên: – “Đây là ngón tay, giống tay con ta!”. rồi ella lại kêu:-“kia là ngón chân, giống chân con ta!”. nhìn vào hũ mắm thấy cái mặt rỗ, mụ thét: – “Đích là with ta!”. chồng cho là mụ nói nhảm đánh cho một trận[14].

3. truyện thái lan con cá vàng cũng gần gũi với truyện miến-điện. người mẹ ở đây chính là with cá vàng.

một người đánh cá có hai vợ và ba con gái. u-ay là with vợ cả. ai và le là with vợ lẽ. một hôm, chồng cùng vợ đi đánh cá. kéo mãi lưới chỉ được with cá nhỏ. vứt đi, cũng lại with cá đó mắc lưới. vợ xin đưa về cho with. chồng ghét vợ sẵn, cho là ella vợ xấu via nên hôm nay ella không được gì, toan đánh thì vợ ngã xuống nước chết. bố về, u-ay nghe nói mẹ chết thì khóc lóc. từ đấy cô thường bị bố và dì ghẻ hành hạ.

một hôm cô ra bờ sông ngồi khóc mẹ thì một con cá vàng nhỏ bơi lại tự nhận là mẹ. u-ay mang cá về nuôi ở giếng of her. Việc cũng xảy ra như Truyện của ta: ai biết chuyện, Mách mẹ, mẹ bảo u-aya khi u-ay về thì một with vịt Mách mọi chuyện và ưa cho cô một chiếc vảy ca còn sot lại. Đem chôn ở rừng, vảy mọc lên hai cây ma-khua. mụ dì hay chuyện, lại chặt lấy quả ăn, vứt hột. vịt nhặt đưa cho u-ay. Đem gieo vào rừng sâu mọc lên hai cây bồ đề, một cây lá vàng, một cây lá bạc.

vua đi săn thấy cây quý, cho người hỏi, mới hay là do u-ay trồng bèn lấy nàng làm vợ. vua cho voi nhổ cây đưa về trồng như không nổi, chỉ có u-ay đến gần cúi lạy thì nhổ được ngay. Ở đây cũng có tình tiết mụ dì ghẻ nhắn u-ay về thăm de ella bố de ella ốm, cô bị thụt sàn rơi vào nồi nước sôi do mỺ bết. ai cũng mặc áo quần giả làm u-ay vào cung, con u-ay biến thành chim chào mào. gặp vua, chim nói vào tai, trách vua say vợ mới quên cây bồ đề đã héo chết, rồi kể vua nghe mọi chuyện. vua làm lồng vàng cho chimở. nhưng một hôm vua đi vắng, ở nhà ai bắt chim làm thịt, ở đây chim giả vờ chết thoát được lọt vào hang một con chuột nhỏ c khung vỰ cuộc hành trình vất vả vì gặp con rắn toan ăn thịt, nhưng rồi cũng thoát nạn chạy được vào nhà một pháp sư. nhờ phép của pháp sư, chim lại hóa thành u-ay. pháp sư cho một đứa trẻ về kinh gặp vua, vua thấy ở cổ có một cái khăn quàng trên có ghi chép mọi việc về u-ay bèn cho người đi đón v. ai và đầu bếp bị vua bắt uống thuốc độc chết. u-ay xin tha nhưng không kịp. rồi vua cũng sai làm thịt ai cho bố mẹ nó ăn. Ăn xong hai người sợ quá chạy vào rừng.

một vị ạo sĩ cho vua biết kiếp trước của u-ay là kẻ đã giết một with gà mẹ, còn gà with thì bắt cho with chơi, đánh rơi vào nồi nước sôi nên phải quả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả bả kiếp trước của bố nàng là một con vẹt và mẹ nàng là một con mèo. vì ella ghen tức vẹt được chủ yêu, mèo bèn rình lúc vắng chủ vật chết vẹt, nên ella cũng chịu quả báo trên [15].

4. Ở một số truyện của người thái, tày, nùng, thì mẹ cô gái nạn nhân của mụ dì ghẻ, đáng lý là rùa hay cá, lại là hổ. ví dụ truyện Ò pẻn Ò kín của đồng bào nùng:

có hai chị em cùng cha khác mẹ là Ò pẻn, Ò kín. mẹ Ò kín đẹp, lại được chồng yêu, trái lại mẹ Ò pẻn bị chồng ghét, bắt làm mọi công việc nặng. sau đó, một hôm ella bà bị chồng đánh chết quăng lên rừng. Ò pẻn từ đó phải làm mọi việc, kể cả việc đêm đêm ella phải lên rừng canh nương. mẹ Ò pẻn hóa thành hùm tinh, thường đến giúp đỡ con, lại bắt thịt rừng cho con ăn.

thấy ò pẻn nói nhờ hùm tinh mà lại trở nên béo tốt, dì ghẻ cho ò kín đi canh nương thay, nhưng đã không ược gì của hùm tinh, trai lại bị hù horal tát chếng ượ một con quạ bay về báo tin: “quạ quạ, con mày chết đêm qua”. mẹ Ò kín không tin, cho rằng with mình đang được hùm tinh cho thịt ăn và tặng mọi thứ. quạ bảo đến lần thứ ba, mụ mới cùng chồng chạy lên. khi she biết sự thật thì hùm tinh đã nấp ở góc nhà ra cắn chết cả hai [16].

Ở truyện của đồng bào thái Ý Ưỏi Ý noọng cũng gần với truyện của thái lan (hình ảnh with hổ vẫn còn nhưng ᏹ tách). truyện có hai chị em cùng cha khác mẹ, chị là Ý Ưởi, em là Ý noọng. Ý Ưởi cũng bị dì ghẻ hành hạ. một hôm, người bố sai hai with đi xúc cá, hứa ai xúc được nhiều thì khen. Ý noọng vừa xúc vừa chơi không được gì, lừa Ý Ưởi: – “Đầu lấm cứt trâu, xuống gội đi kẻo về bố mắng”. rồi ella chờ cho Ý Ưởi hụp xuống nước, cướp lấy giỏ cá về trước. Ến đy, Truyện mở ra một hướng khác, gần giống truyện của người nùng: vì không xúc ược ca, ưởi bị đánh đuổi, phảim chó chón vào rống, pHềm. có một con hổ tới đòi ăn thịt, và sau đó thương Ý Ưởi, nó ăn chó thay người, lại dặn hãy tìm đến hốc ốá, nó ng. sáng dậy, Ý Ưởi tìm đến thì thấy có áo quần trang sức. mặc xong, ella nàng gặp chúa đất “tạo” khôn chương (hay khum chương) đi săn. she tạo thấy đẹp đưa về làm vợ, sinh được một contra trai.

tiếp đến là đoạn Ý Ưởi về thăm bố cũng bị mẹ con Ý noọng xui trèo cây bồ quân hái quả. Đang trèo thì mụ dì chặt gốc, nàng hỏi cũng trả lời là “dì đuổi kiến ​​cho with”. cây đổ, Ý Ưởi rơi xuống ao chết. de ella xác de ella bị cá rỉa hết chỉ còn miếng phổi hóa thành chim gáy. trong khi đó Ý noọng mặc quần áo của chị đến với tạo. chim gáy đến hót, tạo rút gươm hỏi: – “có phải vợ ta thì đậu lên gươm”. chim đậu, tạo đem về nuôi trong một cái lồng đẹp. chim nhiếc Ý noọng dệt vải hay đứt, bị Ý noọng ném cái thoi chết, quẳng vào lửa. một bà già đi xin lửa thấy chim tưởng là than, bèn cầm về, vô tình đánh rơi vào chậu nước, chim lại hóa thành người. nàng ở với bà cụ dệt vải. một hôm with tạo đi chơi qua gầm sàn, nàng bỗng đánh rơi thoi, thò tay xuống nhờ nhặt. Đứa bé thấy cánh tay from her, nhận ra from her mẹ mình bèn về mách bố. hai vợ chồng lại sum họp (tình tiết này cũng giống truyện nàngkhao nàng Đăm). kết thúc truyện giống hầu hết các truyện đã kể. và cũng giống nàng Đăm, Ý noọng theo lời Ý Ưởi tắm nước sôi cho được đẹp, bị chết bỏng, sau đó xác bị làm mṁ cho vm.g Ăn gần hết thấy đầu lâu con, mụ ngã lăn ra chết[17].

tóm lại, các truyện của tày, thái Ý Ưởi Ý noọng, Ý Ưởi Ý Ôi, Ý Đớn Ý Đăm cũng giống với Ò nàm ang kin, Ò nàm ang kin, Ý Đớn Ý Đăm > i> đều cùng chung một cốt truỵên và chi tiết đặc thù nổi bật trong đó, so với loại hình tấm cám nói chung, là sự có mẻt của m>

5. Ở truyện của người mèo, gầu nà (gái côi) và nhiều truyện khác thì mẹ nhân vật lại là bò.

mẹ gầu nà vì gia đình thiếu bò bèn hóa ra bò cho chồng cày ruộng. hàng ngày ra đồng, bò hóa thành người, giúp đỡ con xe lanh, bắt chấy, tối lại hóa thành bò trở về nhà. cho đến khi người bố of her lấy vợ kế, vợ kế ghét gầu nà vì she nàng đẹp hơn và se lanh giỏi hơn of her with riêng của mình là gầu rềnh. một hôm dì hỏi vì sao she se lanh nhiều và đẹp. gầu nà cũng đáp như côi trong truyện của người thổ và tua gia trong truyện của người tày: – “bò đái thì uống, bò ỉa thì ăn, tựn”. ến hết nửa mà lanh vẫn se không nên, bèn thọc tay vào đít bò, liền bò lôi đi khắp nơi. thấy thế, dì lôi gầu nà ra đánh, rồi giả ốm lấy lời thần bảo chồng phải giết con bò cúng thần mới lành. thế là mẹ gầu nà bị giết.

một hôm ngày hội, mẹ con gầu rềnh trước khi đi dự bắt gầu nà phải ngồi nhặt riêng đậu với gạo, xong mới c đượ Đang nhặt, nàng bỗng nghe tiếng gọi, một cái gói xuất hiện ở máng cỏ có đủ áo quần trang sức và giày. chàng trai nù náng mấy lần gặp gầu nà nhưng lại mất hút. Lần thứ ba, chàng rắc tro, gầu nà chạy vội rơi mất giày, nù náng nhặt ược đem thử chân mọi người không vừa, mãi ến gầu nà mới vừa, bèn xin lấy làm vợ. nhưng dì ghẻ lại tìm cách gièm pha (ví dụ lấy vừng rang nói gầu nà nhiều rận). biết thế, nù nág trả miếng lại mụ (lấy hạt lanh rang nổ to hơn để nói rận gầu rềnh to). ngăn trở không được, mụ tìm cách đánh tráo. Đợi hai người ngủ say, mụ bế gầu nà ra chỗ khác thay gầu rềnh vào, nhưng nù náng biết lại lén mang gầu nà về. mụ dì không ngờ có việc ấy, bèn lấy sáp ong gắn mắt lại không biết đấy là with mình. mờ sáng hai người trốn đi, khi mụ dì biết with mình bị đánh tráo thì she đã không kịp.

Đoạn thứ hai, nhờ quạ chỉ, gầu rềnh cũng tìm được đến với nù náng. một hôm gầu rềnh rủ gầu nà ra suối tắm, rồi cầm dao đâm chết, khi về ella tự nhận mình là gầu nà. Ở đây gầu nà cũng hóa thành chim “là lẩy” bay về với chồng và con. lại bị gầu rềnh giết, rồi lại tái sinh làm ba cây bương. bương lại bị chặt, đốt thành tro. một bà già Đang pa (bà ma) đến xin tro, về sàng nhặt được một cái nhẫn, bèn bỏ vào hũ. một cô gái cũng từ cái hũ hiện ra dọn cơm canh cho bà, về sau cũng bị bà rình bắt được. bà đập vỡ cái hũ để cô khỏi biến đi và bắt đi chăn bò. cô gái (tức gầu nà) gặp lại con, nhờ đó vợ chồng tái ngộ, nhưng bà Đang pa không cho lấy. ella bụt vẽ cho cách cưỡi ngựa cướp vợ và tung tro ớt ra sau để cho bà Đang pa không đuổi được. Đoạn thứ ba kết thúc, cũng như các truyện trên. gầu nà bày cho gầu rềnh đổ nước sôi lên người cho đẹp. gầu rềnh chết. gầu nà cắt thịt làm cỗ mời dì đến ăn. Ăn xong, mẹ vào thăm con gái, mở chiếu ra chỉ thấy một cặp vú và một con lợn, mụ lăn ra chết. nhưng hồn mẹ con lập tức hóa thành hai cây gạo to ngăn cách hai vợ chồng nù náng không cho gặp nhau, hễ đục cây thì lỗ thủng liềin ngay. nù náng bèn hóa thành cỏ tùa túa (một loại lanh), gầu nà hóa thành ong “mua”, đứa con hóa thành chim lược có mỏ dài. loại chim này thường đến ăn mật ong mà ong không đốt vì theo người kể ong là mẹ nó[18].

có nhiều truyện từ khắp Á, Âu, phi có chung mô-típ mẹ cô gái mồ côi bị biến thành bò.

truyện trung-quốc:

một cô gái bị dì ghẻ hành hạ. mẹ cô bị biến thành bò cái. cô phải làm nhiều việc lao động khó nhọc nhưng đều vượt qua được nhờ có bò giúp sức. biết thế, mụ dì ghẻ cho giết bò ăn thịt. cô gái theo lời bò, nhặt xương cất đi. sau đó cũng nhân ngày hội, hai mẹ con dì ghẻ đi xem hội. cô gái tìm thấy quần áo đẹp ở chỗ cất xương bò. cô đi xem hội, gặp quan trạng và được ông này lấy làm vợ.

truyện Ấn-độ:

một người đàn bà bị người vợ kế của chồng hóa phép biến thành bò. nhờ mẹ bò, cô gái mồ côi làm xong những việc khó khăn mà gì ghẻ giao cho. kế đó cũng nhờ mẹ bò, cô có đồ trang sức đi dự hội nhưng nửa đường đánh rơi chiếc vòng de ella đeo mũi xuống sông. một con cá nuốt chiếc vòng về sau rơi vào tay đầu bếp của nhà vua. khi vua ăn cá thì he bắt được chiếc vòng. vua cố tìm ra chủ nhân chiếc vòng, tìm được bèn lấy làm vợ. (xem thêm một dị bản khác ở trang 1194 trong cùng khảo dị).

truyện của người mô-rơ (maures) châu phi:

một mụ phù thủy biến người vợ trước của chồng thành một con bò cái rồi nói với chồng rằng vợ cả đã bỏ theo trai. từ đó hai anh em with của người vợ cả bị dì ghẻ hành hạ, ăn không đủ no. nhưng nhờ bò ngày ngày cho bú nên chúng vẫn béo tốt. mụ phù thủy biết thế, bèn xui chồng giết bò ăn thịt rồi vùi xương ở vườn. từ chỗ chôn xương mọc lên một cây cọ có quả giống như cái vú người. hai anh em hàng ngày trèo lên bú quả đó. with gái mụ dì ghẻ rình thấy thế, bèn về mách mẹ of her. mụ bèn chặt cây nhưng cây vẫn trơ trơ bất động. sau cùng mụ phải dùng phép nhổ cây lên. khổ quá, hai anh em trốn đi, đến một con suối. hễ ai uống nước suối này vào đều bị biến dạng, mắt nhìn thấy vật gì thì biến thành vật đó. người anh sau khi uống nước suối, vừa nhìn thấy with hươu nên hóa ra hươu. cô em gái cùng hươu đi mãi đến một cái giếng. hôm ấy hoàng tử đang làm lễ tắm gội ở giếng, thấy có cô gái đẹp bèn lấy làm vợ. nghe tin, mụ phù thủy đến, nhân lúc vắng đẩy cô gái xuống giếng rồi đem con gái của mình thay vào làm vợ hoàng tử. nhờ được thần giúp đỡ nên cô gái rơi xuống giếng nhưng ella không chết. nhờ có hươu chạy quanh giếng gọi em nên hoàng tử gặp lại vợ và con mình. truyện cũng kết thúc bằng hình ảnh một vạc nước sôi do hoàng tử nấu lên rồi ném mẹ con phù thủy vào đó.

truyện của xéc-bi (Serbian):

cô gái tro bếp có một bà mẹ bị thuật phù thủy biến thành bò cái. hàng ngày cô phải đi chăn bò và kéo một số sợi nhất định, nhưng nhờ có bò giup, ngày nào cô cũng hoàn thành. dì ghẻ biết chuyện, liền giết bò. trước khi ella chết, bò dặn cô jue thập xương chôn lại một nơi, về sau ella muốn gì thì đến đấy mà ella ước sẽ được. sau đó cô tìm thấy ở đấy có áo quần trang sức mà cô đang ao ước để mặc đi xem hội, trong đó có cả một đôi giày. cô cũng vô tình đánh rơi giày, hoàng tử nhặt được, mang giày đi thử khắp nơi. khi hoàng tử đến nhà cô, người dì ghẻ giấu cô dưới một đống củi, chỉ cho of her with gái of her riêng of her ra tiếp mà thôi. nhưng việc thử giày không có kết quả. hoàng tử vừa bước chân ra cửa thì một con gà bỗng gáy lên: – “cộc cồ cô, có cô gái dưới đống củi khô”. hoàng tử phát hiện thấy tro bếp, thử giày thì vừa vặn, hai người bèn kết duyên.

ở Truyện thổ-nhĩ-kỳ (turquie) Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau, Sau. nếu ai không làm xong thì sẽ biến mẹ người đó thành bò đen. một cô không làm đúng hẹn, bị thầy rủa. khi cô trở về thì of her mẹ mình đã hóa thành bò. bố cô bèn tái giá với một người đàn bà có with gái riêng. mụ dì chửi mắng cô luôn, buộc cô phải làm nhìêu việc. cô khóc và ở bên cạnh bò. một hôm, mụ bắt bố giết with bò. theo lời dặn của bò, cô góp xương lại chôn dưới một gốc cây tường vi. thế rồi, dì và with gái được mời đi dự đám cưới. cô gái bị đánh, đến khóc trước mộ bò. tự nhiên xuất hiện một bà tiên gọi cô bằng “with gái ta” và cho áo đẹp cùng một cỗ xe. cô đến dự đám cưới được mọi người ca ngợi. she lên xe trở về thì một chiếc giày rơi. hoàng tử con vua nhặt được, đoán rằng chiếc giày đẹp chắc chủ nhân nó cũng đẹp. he bèn nhờ hoàng hậu đến từng nhà có with gái trong kinh thành để thử giày. Đến nhà cọ gái, cô bị mụ dì bỏ dưới một cái máng. một with gà trống gáy: – “cộc cồ cô, chủ của chiếc giày đang ở dưới một cái máng”. hoàng tử cất máng thấy cô gái, thử giày thì vừa vặn bèn lấy làm vợ.

truyện của bun-ga-ri (bulgarie):

nhiều cô gái ngồi kéo sợi gần một cái lỗ thông xuống vực thẳm. một ông già râu bạc hiện ra bảo họ: – “hãy coi chừng, nếu ai để con quay rơi xuống đó, thì mẹ người ấy sẽ hóa thành bò cái”. nói xong ông biến mất. do tò mò, các cô xúm lại nhìn xuống lỗ thông. bất ngờ một cô đẹp nhất trong mấy cô đánh rơi mũi quay. về nhà, quả nhiên mẹ cô đã biến thành bò. như truyện của thổ-nhĩ-kỳ trên, cô bị dì bạc đãi. bò giúp cô kéo một số sợi lanh. sau đó bò bị giết. chỗ cô chôn xương bò, ella cũng nhặt được một hộp đầy áo quần. Ở nắp hộp có hai with chim bồ câu. chúng giúp cô làm công việc nhà để cho cô đi lễ nhà thờ. một hoàng tử mê mẩn nhan sắc của cô và sau đó nhặt được chiếc giày của cô rơi ra. cũng có cuộc thử giày. cũng có tiếng gà gáy mách cô gái đang bị mụ dì giấu dưới đống củi khô như các truyện trên.

truyện hy-lạp (Grèce) có đoạn mở đầu lạ hơn:

có ba cô gái cùng kéo sợi với mẹ của họ. họ giao ước với nhau nếu một trong bốn người ểểi ứt ầu tiên thì người ấ sẽ bị giết và bị những người kia Ăt thịt (một dị bản khác khc khi ng ng ng ng ng ng ng ng ng người Ăt thịt (một dị bản khác khá ể ha ng ỏ ỏ d. lớn, mẹn ă ă nhi ă ă thi ă thhi ă thi ă thhi ă thi ă thhi ă thi ă thi ă thhi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thi ă thhi °. sợi của người mẹ ứt. Sợi của bà mẹ ứt lần thứ hai. Các cô lại tha, bảo: “vìc công nuôi ta bằng sữa của bà ấy”. sợi của bà mẹi ứt lần thứ ba, lên rồi ă ội ngày chủ nhật, giày bị rơi, hoàng tử cũng nhặt được, vv…

Ở truyện của đảo corse (pháp) thì with bò đồng thời là tiên, mẹ cô gái:

mẹ của ma-ri-u-xen-la chết không ai biết. bố nàng tái giá với một mụ dì ác nghiệt, bắt nàng chăn bò và mỗi ngày kéo một gói lớn bông thành sợi. she không làm được, nàng khóc. con bò cái đến gần bảo: – “chớ khóc, ta là mẹ con, ta đã thành tiên, ta kéo cho”. khi mụ dì biết, she toan giết with bò. bò bảo cô tìm trong ruột mình lấy ba quả táo, một đem ăn đi, một ném lên nóc nhà, một bỏ trong một hố ở vườn. quả cuối cùng này mọc lên một cây đầy quả nhưng có gai, không ai dám đến. quả thứ hai hóa thành with gà trống. cũng có tình tiết hoàng tử yêu cô gái nhưng mụ dì cũng đánh tráo of her with gái mình. with gà trống gáy lên: – “cộc cồ cô! ma-ri-u-xen-la trong thùng, còn Đinh-ti-ơ-na (tên con mụ dì) thì ở trên lưng ngựa đẹp!”. nhờ đó hoàng tử nhận ra người yêu.

con bò trong truyện của người ka-bilơ (kabiles) đã không còn là người mẹ cô gái nữa, nhưng vẫn có liên quan đến người mẹ:

một người có một trai, một gái. vợ chết, dặn chồng đừng bán con bò cái đi: – “Đó là con bò của lũ con côi!”. chồng lấy vợ khác, hai người con bị dì bạc đãi không được ăn no, nhưng chúng lại bú sữa bò nên khỏe mạnh. mụ dì sai with mình đi dò. một đứa with gái dì muốn bú bò nhưng ella bị bò cho một đá đui mắt. tức giận mụ dì buộc chồng bán bò cho đồ tể. hai đứa with khóc trên mộ mẹ, mẹ bảo lấy ruột bò bỏ trên mộ. Ít lâu sau bỗng mọc lên hai cái vú: một cho bơ, một cho mật ong, hai đứa lại được bú thỏa thích. mụ dì lại sai with đi dò, khi chúng ngậm vào đầu vú thì một bên hút ra mủ, một bên hút ra hắc ín. mụ dì giận, băm vú quăng đi. hai đứa lại khóc trên mộ mẹ. mẹ bảo chúng bỏ nhà ra đi. một hôm chúng đến giúp việc cho một ông vua. sau đó vua lấy cô em làm vợ.

ba truyện khác của Ấn-độ:

một con bò cái (có nơi kể là con cá) giúp một cô gái bị dì ghẻ bạc đãi. mụ dì thấy cô gái được bò cho bú sữa, bèn tìm cách giết bò. trước khi ella chết, bò cũng bảo cô nhặt xương da đi chôn chứ đừng ăn. bấy giờ hoàng tử đang hạ lệnh cho các cô gái tới cung cho mình chọn vợ. cô gái đẹp bị dì bắt ở nhà để nấu ăn, còn with dì thì được đưa tới lâu đài dự tuyển. con bò tự nhiên sống lại, kiếm cho cô de ella quần áo đẹp, giày vàng, v.v … thấy cô xinh đẹp, hoàng tử đuổi theo, cô đánh rơi chiến h. khi hoàng tử đến, she nhờ có with gà mới tìm ra, mang về làm vợ. truyện cũng kết thúc bằng sự trừng phạt mụ dì và đứa con gái.

về with bò cái giúp cô gái mồ côi bị bạc đãi xem thêm các truyện sưu tầm ở cô-ca-dơ (caucase) và ở thượng ai-cập (Égypte). (khảo dị truyện số 12, tập i). Ở các truỵên này không thấy nói đến mẹ của cô là bò.

truyện dưới đây thì người mẹ không hóa ra bò mà hóa chiên:

một người đàn bà đuổi theo một con chiên lạc bầy gặp một mụ chằng. mụ dùng phép biến người ấy thành một with chiên. sau đó mụ lại hóa phép biến mình thành người đàn bà kia dắt chiên về nhà bà ta. mụ bảo người chồng rằng ella mình đã tìm được con chiên lạc, nhưng ella phải giết đi mới được. cô gái chạy ra chuồng báo cho mẹ nó – with chiên – biết tin chẳng lành. with chiên bảo cô hãy chôn xương mình ở một chỗ nọ. Hàng ngày cô ến mộ chiên khóc lóc, chiên cũng giúp cho côi xinh xắn, ược Ăn ngon mặc ẹp, và cuối cùng công lấy ược hoàng tử như một số Truyện trên.

Ở một truyện khác sưu tầm ở xri-na-ga thì người mẹ là con dê:

một người bà-la-môn dặn vợ đừng ăn khi mình vắng mặt nếu không sẽ hóa thành dê, vợ cũng dặn chồng như vậa hận. một hôm, người vợ trong khi bón cho con, nếm thử một miếng không nghĩ rằng lúc ấy chồng đang vắng mặt. she lập tức she bị hóa thành dê. chồng về chăm sóc cho dê. Ít năm sau, chồng lấy vợ khác. người dì ghẻ tỏ ra nghiệt ngã với con chồng, không cho chúng ăn no. dê nghe các with than thở, thấy with gầy guộc, dặn with khi nào đói thì lấy gậy gõ vào sừng mình, sẽ có ăn. từ đó các with béo tốt khỏe mạnh.

mụ dì có một cô with gái, mụ dặn khi chơi chú ý xem các with chồng ăn những gì. nó về kể lại tất cả. mụ mưu giết con dê bằng cách giả ốm rồi đút tiền cho thầy thuốc (ha-kin) để nhờ thầy kê đơn thuốc có món thịt dê cho mình. with thấy bố sắp giết dê thì kêu khóc, dê dặn with nhặt xương chôn xuống một nơi nọ, khi nào đói thì đến khấn, sẽ.

Ít lâu sau, trong khi các cô con gái nhà đó rửa mặt ở suối nước chảy qua trước nhà, chiếc vòng mũi của một cô rơi, bị cá nuốt.t mốt. with cá ấy sau bị làng chài bắt, rồi vào tay một bác đầu bếp nhà vua. thấy chiếc vòng, người đầu bếp đem dâng vua. vua cho rao ai mất vòng thì đến nhận. em cô gái đến nói là vòng của chị mình. vua cho gọi đến và khi thấy mặt cô, vua say vì nhan sắc, bèn lấy làm vợ (xem lại các trang 1189-1190).

pơ-ria pơ-ró là hai chị em cùng cha khác mẹ. cũng như truyện trên, mẹ pơ-ró được chồng yêu. mẹ pơ-ria chết, nàng ra mộ khóc, một buổi sáng ella thấy trên mộ mọc lên một cây cam có quả, còn nàng cũng trở nên đẹp hơn trư. một hôm ella đang hái cam ăn thì có hoàng tử đi săn qua, hai bên yêu nhau. pơ-ria được đưa về cung làm vợ hoàng tử. Đoạn thứ hai truyện này giống với truyện tấm cám. nhân khi pơ-ria về dự lễ “bỏ mả” cha mẹ of her, dì ghẻ bảo nàng trèo cau. She Nàng Trèo Lên ngọn ca The Thì mẹ with ra sức chặt gốc, nheng nhảy sag cây khác, cây này cũng bịg chặt gốc, nàng đành phải nhảy chuyền mãi, sau ngã xuống chết. người dì ghẻ lột lấy quần áo cho pơ-ró giả làm pơ-ria vào cung.

pơ-ria chết được tiên cho hóa thành hoa “bung bay” mọc trên mộ mẹ. một bà cụ hái về, hoa tươi mãi không héo. ngày ngày khi vắng bà cụ, pơ-ria hiện ra bổ cau têm trầu, hễ thấy bóng người thì biến mất (không có tình tiết rình bắt nhưta ctruyệnta). hoàng tử đi qua nhà, thấy miếng trầu quen thuộc bỗng nhớ đến vợ. một giọt nước mắt rơi vào bát nước. thấy bóng vợ trong đó, hoàng tử ngất đi. thương chồng, pơ-ria hiện ra và hai người tái ngộ. Ở đây không có câu chuyện báo thù mẹ con pơ-ró, vì pơ-ria xin tha tội chết cho chúng, nhưng hoàng tử cũng đuổi chúng lên núi cao. sau đó mụ dì hóa thành diều hâu, with hóa thành hoa mơ-miêng hôi thối[19].

trong một số truyện sau đây, hình ảnh cái cây tuy không phải là mẹ cô gái hóa ra, nhưng cũng có vai trò quan trọng trong sự phát triển cệt a .

truyện pháp cô bé an-net:

an-nét, một cô bé mất mẹ từ hồi mười lăm tuổi. người bố of her lấy một mụ góa có ba with gái. Hàng ngày chung ược Ăn trơn mặc trắng, còn an-nét thì pHải làm mọi việc, trong khi đó chỉ ược Ăn mẩu bánh, khát thì vục tay vàng một hôm nhớ mẹ mẹ, an-n bà thánh Đồng trinh hiện ra cho một chiếc đũa bảo gõ vào con cừu đen sẽ có ăn. an-nét quả có bữa ăn thịnh soạn, nhờ đó ella ngày một ella trở nên béo tốt. she thấy lạ, dì ghẻ cho with gái thứ nhất đi theo để dò. hai đứa chơi chán, an-nét chải tóc cho nó và ru, dần dần nó ngủ quên. về nói không có gì lạ. Đứa with gái thứ hai đi dò cũng thế. Đứa thứ ba cũng thế, nhưng nó lại có with mắt thứ ba không nhắm. vì thế việc bí mật của nàng bại lộ. mụ dì ghẻ giả ốm bảo chồng làm thịt cừu đen ăn mới lành.

an-nét báo tin cho cừu biết. cừu bảo: – “hãy xin miếng gan chôn ở sau vườn”. Ở chỗ gan mọc lên một cây cao có quả ngon, nó thường sà xuống cho an-nét ăn. một hôm hoàng tử đi qua muốn ăn, hứa cô nào trèo lên được thì ella lấy làm vợ. chẳng một ai trèo lên được cả. mụ dì ghẻ muốn cho con gái mình lấy hoàng tử bèn làm một cái thang dài, nhưng cây lại vươn lên cao. mụ với tay ra hái nhưng mất thăng bằng bị ngã gẫy cổ. hoàng tử thèm ăn rỏ dãi. an-nét lại gần cây, cây tự nhiên sà xuống cho cô hái đầy rổ. cô trở thành vợ hoàng tử[20].

một dị bản khác của pháp: chuông vàng. cô gái trong truyện này lại là con vua. hoàng hậu đau sắp chết bảo with chăn một with chiên trắng. she lại dặn khi bị dì bạc đãi thì lấy đũa gõ vào tai phải chiên, sẽ có một bàn ăn dọn sẵn, nếu gõ vào tai trái thì biàn. mụ dì cũng sai with gái đi dò. cô gái bắt chấy cho nó nên nó ngủ quên, nhưng lần sau ella nó giả ngủ, thấy hết mọi việc. mụ dì bèn giả ốm đòi ăn thịt chiên. trước khi ella chết, chiên bảo nhặt xương chôn dưới cây lê, cành nó sẽ mọc chuông vàng, luôn luôn rung thành tiếng nếu tắt đi ếlà icóngm. cũng có ông vua đi qua trông thấy cây có chuông đẹp bảo ai hái được sẽ lấy làm vợ. with gái mụ dì ghẻ trèo, mẹ de ella ở dước đẩy lên, nhưng càng trèo cây càng cao, ella không hái nổi. – “còn cô nào nữa không?”, vua hỏi. – “có, nhưng nó chỉ chăn chiên là giỏi”. vua cố gắng chờ. cô gái về bảo cây cúi xuống cho cô hái rồi bỏ vào tạp dề cho vua. vua bèn lấy làm vợ. Ít lâu sau, vua đi đánh trận, hoàng hậu đang đau, vua bảo mụ dì chăm sóc. mụ ném cô xuống sông rồi cho con de ella thay. chuông từ đấy không kêu nữa. không nghe tiếng chuông, vua nhớ đến lời vợ dặn, trở về. He đi qua sông he thấy một bàn tay thò lên mặt nước. vua kéo lên thì ra đó là vợ mình vẫn còn sống. Đưa vợ về vua ra lệnh treo cổ mẹ con mụ dì ác nghiệt[21].

hình tượng tái sinh nhiều lần của tấm cũng là hình tượng quen thuộc trong nhiều truyện cổ tích của các dân tộc.

người xrê (xré) (tây nguyên) có truyện gơ-liu gơ-lát (nồi lớn nồi bé):

là hai chị em cùng cha khác mẹ cùng xinh như nhau nhưng gơ-liu thì tính nết hiền hậu, còn gơ-lát thì gian ác. Ở đây, Truyện lược mất đoạn ầu, chỉ kểng một hôm cor with quạ mang một đôi hài không phải của một trong hai cô gái mà là của hoàng tử chă thảng một n, n, n, th. she lấy làm vợ. gơ-liu ướm vừa chân, được đón về cung, gơ-lát được phép theo chị from her. một hôm trong lúc chồng đi đánh giặc, gơ-liu bị gơ-lát giết rồi phao tin chị chết bệnh. gơ-lát xin thay gơ-liu làm vợ, hoàng tử nhận nhưng tỏ ý ghét. Ở mộ gơ-liu mọc lên một khóm trúc, hoàng tử cho là hồn vợ tái sinh, sai rào kín, nhưng cây bị gơ-lát chặt mất trong khi chồng đi vắng. hồn gơ-liu lại nhập vào con chim nhỏ lông vàng, một hôm nó thả xuống trước mặt hoàng tử một hộp trầu. thấy hộp trầu quen thuộc, hoàng tử cũng bảo: – “có phải gơ-liu thì xuống đây với ta”. chim bay xuống, nhưng khi hoàng tử đi vắng, gơ-lát bắt làm thịt. cũng như truyện của ta, lông chôn bên đường hóa thành cây thị chỉ có độc một quả. một bà cụ đi qua nghe có tiếng gọi, một hộp trầu tự nhiên rơi vào tay bà, có tiếng gọi bảo bà đưa đến cho hoàng tử. hoàng tử theo bà cụ đến bên cây thị thì quả thị rơi xuống như lời khấn của bà cụ, rồi sau hóa thành gơ-liu.

Đoạn sau, khi hoàng tử biết rõ chuyện, sai xẻ thịt gơ-lát làm mắm gửi về biếu mụ dì ghẻ. mụ ăn hết mắm đến thăm with vào lúc vợ chồng hoàng tử đang ăn mừng sum họp. she bị đánh đuổi và khi biết mình ăn thịt con, mụ nhảy xuống sông chết. Ở đoạn kết thúc này, with quạ xuất hiện không phải để báo tin mà để rỉa thịt mụ[22].

xem thêm truyện của người mèo chàng rắn ở khảo dị truyện số 128, tập iii.

truyện Ấn Độ sưu tầm ở cao nguyên Đê-căng (deccan):

một cô gái tên là xuya-ri-a bay được vua lấy làm vợ. hoàng hậu cũ ghen sai ném cô xuống ao. trong ao mọc lên một cây hoa vàng rất đẹp, mỗi khi vua tới ngắm thì hoa hướng về phía vua. lấy làm lạ vua mê ngắm suốt ngày. hoàng hậu lại ra lệnh bẻ hoa ném vào lửa. hoa cháy ra tro, nơi đổ tro mọc lên một cây có quả rất đẹp. không ai dám hái, with dành cho vua. một hôm mẹ xuay-ri-a bay là người vắt sữa nghèo đi qua nghỉ ở dưới cây, quả rơi vào bình sữa. bà mang về giấu trong buồng. with

một đoạn của truyện băng-la-đex (Bangladesh):

cor to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có to có. kết thành hai quả đẹp. hoàng hậu trèo lên hái quả, nhưng mỗi lần với tay thì hai quả lùi dần. hoàng hậu sai người chặt cây, nhưng cây chống lại. việc đó diễn ra trong mấy ngày. vua được tin ra xem, hai quả cây tự nhiên rơi vào tay vua. vua mang vào buồng để ở trên bàn gần giường nằm. Đêm lại, nghe một tiếng nhỏ phát ra từ một quả: – “anh”, và fo tiếng đáp từ quia: – “em hãy nói nho nhỏ chứ. Mai vua bổ quả ra, nếu hoàng hậu biết thì mụ sế sế sế sế sếtt. trời cho chúng ta tái sinh ba lần, nếu chết đến lần thứ tư thì không thể thành người được nữa”. nghe đoạn, vua bổ quả cây liền thấy hai đứa bé chui ra. gặp lại with và nghe mọi việc, vua bèn giết người dì ghẻ.

truyện của người xắc-xông (Saxons) ở tơ-răng-xin-va-ni (Transylvania) mà người ru-ma-ni (roumains), người di-gan ở bu-cô-vin (Bucovina), ở hung (hongrie), ở va-la-kơ (valachie) và xéc-bi (Serbian) đều kể như nhau:

một hoàng hậu sinh được hai đứa trẻ tóc vàng. một đứa hầu gái âm mưu chôn sống hai đứa bé trong đống phân, khi vua về tìm cách vu cáo hoàng hậu và cuối cùng hắn được lấy vua. chỗ chôn hai đứa bé mọc lên hai cây thông vàng. thấy thế, hoàng hậu mới – người hầu gái – làm bộ ốm đau, đòi nằm trên ván thông vàng mới đỡ. vua sai chặt hai cây, cưa ván, một làm giường cho vua, một làm giường cho hoàng hậu. Đêm lại, giường này nói với giường kia: – “anh bị con mẹ ác nghiệt nằm lên nặng quá!” – “with em thì cha ta nằm lên, rất nhẹ”. hoàng hậu nghe được câu chuyện, sai người đốt giường. trong khi cháy có hai cái tàn bay vào mớ hạt mà người ta cho cừu ăn. cừu mẹ ăn xong đẻ được hai with cừu lông vàng. hoàng hậu lại đòi ăn tim cừu cho lành bệnh. vua lại ra lệnh giết. ruột cừu đem rửa ở sông có hai khúc trôi dạt vào bờ, hiện nguyên hình thành hai đứa trẻ sống.

người nga kể truyện này cũng giống như trên, chỉ hơi khác đoạn kết. khi người ta giết hai with cừu thì họ ném ruột lên đường. Mẹ hai ứa trẻ ấy là hàng hậu bị chồng đuổi, nhặt ược, không biết ruột từ đu tới bèn lấy nấu ìn, sau đó cóc ẻ ượ ược hai with trai. lần hồi chúng lớn lên và được vào cung, tình cờ một hôm gặp vua cha, thuật lại gốc tích, v.v…

hai truyện của hy-lạp (Greece):

1. tro bếp được hoàng tử lấy làm vợ. hai chị của tro bếp dùng phép biến em thành chim. chim bay tìm đến hoàng tử. hai chị lại giết chim. ba giọt máu của chim văng ra mọc lên một cây táo. hai chị lại xui hoàng tử chặt cây táo. Đang chặt hoàng tử thấy một bà già đến xin: – “cho tôi một quả táo”. hoàng tử cho một quả. quả này trong có tro bếp. bà già mang về bỏ vào trong một cái hộp. cũng như trong truyện tấm cám, vắng bà già, tro bếp hiện ra khỏi hộp, quét nhà nấu ăn cho bà. bà già lấy làm lạ, nhưng ella vẫn chưa biết sự thật. một hôm ella bà mời hoàng tử đến ăn tại nhà mình:-“ngài hãy đến, tôi xin đãi một đĩa thức ăn ngọt và một ột ủo câyag táo câyag táo”. – “bà còn giữ quả táo tôi cho à?” – “vâng”. hoàng tử đến, bà già mở hộp ra và rất ngạc nhiên khi thấy cô gái xuất hiện từ quả táo: – “sao con lại ở đây?”. tro bếp kể lại chuyện của mình. bà già dọn cho hoàng tử những hạt quả rồi nói rằng: – “quả táo mà hoàng tử cho tôi đã thối hết không dùng được nữa”. cuối cùng bà cũng cho hoàng tử gặp cô gái và hai người nhận ra nhau.

2. một cô gái yêu một hoàng tử. một nữ nô lệ có phép thuật biến cô thành cá vàng rồi tự thay địa vị của cô. thấy hoàng tử thích ngắm cá vàng, nữ nô làm bộ ốm đau, đòi ăn canh cá vàng mới lành. người ta được lệnh giết cá. có ba giọt máu rơi xuống đất. chỗ ấy mọc lên một cây bạch dương. nữ nô lại làm bộ ốm đau, bảo đốt cây thành tro như cấm không cho ai lấy lửa. Ella đang đốt một bà già từ đâu đến gần. bà bị người ta xua đuổi nhưng một mảnh tàn đã dính chặt vào áo bà. hôm sau ella bà đi vắng. she lúc về she đã thấy nhà cửa quét dọn tử tế. nhiều lần như vậy, ella bà nấp rình, bắt được. bà nuôi cô làm with her. về sau she cô gặp lại hoàng tử [23].

một truyện khác của pháp:

một hoàng hậu trẻ bị giết theo lệnh của hoàng thái hậu. xác bị ném vào hồ nước cạnh lâu đài. một cô gái khác được bí mật đưa tới thay thế địa vị của hoàng hậu. một hôm vua ngồi ở cửa sổ thấy trong hồ nước có một with cá kỳ lạ có ba màu: hồng đào, trắng và đen. vua ngắm mãi khiến cho hoàng thái hậu bực mình giết with cá. hoàng hậu giả lúc đó có thai đòi ăn. ella bỗng chốc trước cửa sổ lâu đài có một cây ba màu mọc lên. bà già sai đốt cây. tro của cây bốc lên hóa thành một lâu đài rực rỡ có ba màu. nhiều người trèo lên lâu đài nhưng không mở được cửa. khi vua trèo lên thì mở được ngay. vua bước vào thấy hoàng hậu vợ mình vẫn còn sống.

hai người chị của hoàng hậu vốn ghen tỵ với số phận của em. một hôm hai người vào buồng hoàng hậu khi bà này sinh with. họ cắm vào đầu hoàng hậu một cái kim thần. tự nhiên hoàng hậu hóa thành chim bay đi. một trong hai chị lên giường thay em làm hoàng hậu. vua vốn có thói quen ăn sáng ở vườn. một hôm he thấy có một with chim bay đến hòi:-“hoàng thái hậu, vua và hoàng tử đêm qua ngủ có ngon không?” – “có” – “mọi người ngon giấc nhưng hoàng hậu thì ngủ một giấc không dậy nữa”.

những người làm vườn xin vua giết con chim, vua cản lại. mấy ngày sau, she chịm lại tới đậu vào bàn ăn với vua. nhìn thấy cái kim cắm trên đầu, vua rút ra. chim lại hóa thành hoàng hậu.

về hình tượng chiếc giày của tấm rơi xuống chỗii, chung tôi kể ra đy hai tryện biết ược thời điểu tầm (do đó mới cơ sở đng rk.

1. truyện ai cập:

một hôm có một kỹ nữ là rô-đô-pix đi tắm ở sông nin. một con quạ tha một chiếc giày từ tay cô hầu rồi bay đến thành mem-phix và thả rơi đúng tà áo của vua trong khi ông này đang xử a kiën giữt. nhận thấy chiếc giày đẹp, vua bèn sai người đi tìm người đàn bà chủ nhân chiếc giày. người ta tìm thấy rô-đơ-pix ở thành no-cra-tix dẫn về. vua lấy làm vợ. (Truyện Trên do Xtra-Bông (Strabit) Ghi Chep Vào Thế Kỷ 3 Trước Công Nguyên. Hai Thế Kỷ Sau Một Tac Giả KHAC CũNG NGườI HY-LạP Là ê-Liêng truyện là pxam-mê-ti-quyx, vua có thật ở ai-cập).

2. truyện nàng diệp hạn trong sách dậu dương tạp trở[24].

một người lấy hai vợ, một vợ có with gái là diệp hạn. sau khi from her bố mẹ chết, she nàng bị from her mẹ ghẻ hành hạ, bắt làm những công việc nặng nhọc và nguy hiểm. ella một hôm ella bắt được một con cá vảy đỏ mắt vàng, nàng nuôi ở chậu, sau thả xuống ao vì cá mỗi ngày một lớn. ella dì ghẻ muốn bắt cá, nhưng ella hễ ella không thấy bóng diệp hạn thì cá không nổi lên. một hôm mụ bắt nàng đi gánh nước xa rồi lấy áo của nàng vừa thay mặc vào, đón bờ gọi cá. cá tưởng diệp hạn, nổi lên, mụ bắt làm thịt, xương chôn ở khu đồi. thấy mất cá, diệp hạn khóc, một người hiện ra hỏi vì sao mà ella khóc. nghe kể chuyện, người ấy bảo diệp hạn đem xương cất đi sẽ cầu được ước thấy. nhờ đó, cô có áo quần đẹp, giày vàng. Đi xem hội cô là người đẹp nhất đám, nhưng cũng như truyện của ta, cô đánh rơi chiếc giày vàng. dân bắt ược chiếc giày đem bán cho vua đà hãn, cũng xảy ra câu chuyện ướm giày và cuối cùng diệp hạn đi vừa, ược đón vào cung themhong cá.g truyện kết thúc bằng cái chết của mẹ con mụ dì ghẻ do “phi thạch” trên trời rơi xuống đầu. dân thương hại chôn cất và thờ làm thần se duyên (môi thần). về sau vì vua ước quá nhiều nên xương cá không còn hiệu nghiệm, bèn đem chôn cùng một trăm ấu hạt châu vàng ở bờn, nhưàl ᪺n khi

cô-xcanh (cosquin) trong những truyện cổ tích Ấn-độ và phương tây dựa trên hình thức truyện cô tro bếp (cendrillon) phân thành lo: ba 1) giày rơi xuống nước; 2) giày rơi xuống đất; 3) giày được đưa lên trên không để tìm dấu vết di chuyển của truyện này trên các khu vực địa lý khác nhau. Ông Còn kể ra một số cácy truyện khác (không phải loại truyện cô tro bếp ) ều sưu tầm tại ấn-ộ, trong đó có hình tượng chiếc gi ° (ha m một vật vật vật). ví dụ một số truyện sau đây:

một truyện do xo-đơ-va ba-i (sodeva bair) sưu tập (truyện này có bà con với truyện cô tro bếp):

một chiếc giày rất đẹp và đắt tiền do một ông vua có thế lực, thưởng cho công chúa with gái mình. một hôm công chúa đi dạo chơi, she bị mất một chiếc. vua sai người đi các nơi rao, bứa ai nhặt được sẽ có thưởng. lời rao đó lọt đến tai một hoàng tử. hoàng tử cố gắng đi tìm giày về, rồi cuối cùng được kết duyện với công chúa.

một truyện của người ca-na-ra (canaras) (từng được ghi chép bằng chữ dân tộc):

một nàng công chúa sau khi được giải thoát khỏi tay một người khổng lồ bèn lấy một hoàng tử. một hôm công chúa đánh rơi chiếc giày trong một bể nước. một người đánh cá bắt được đem bán cho một hàng xén. người này thấy giày đẹp đem dâng vua. Đến lượt vua say mê chiếc giày, bèn hứa thưởng lớn cho người nào tìm ra chủ nó. một bà già nhận lời và tìm được. bà này còn tìm cách chiếm lấy lòng tin của công chúa, lọt được vào buồng công chúa, thừa dịp trộm lấy cái bùa hộ mệnh củồ n. thấy de ella chồng de ella chết, công chúa để mặc cho người ta mang mình đến cung vua, mong tìm dịp báo thù cho chồng. trong khi công chúa tìm kế hoãn binh ể khỏi lấy vua, thì người em chồng nhờ một vật thiêng liêng đã ến đúng lúc, cứu ược anh ống

truyện sưu tầm ở bắc Ấn:

nhờ một chiếc nhẫn thần do một con rắn trả ơn, con của một lái buôn lấy được nàng công chúa làm vợ. hai người ở chung trong một lâu đài bên bờ sông. một hôm người vợ ngồi gần mặt nước đánh rơi một chiếc giày, chưa kịp vớt lên thì giày đã bị một con cá to nuốt mất. gần đó có vương quốc của một ông vua (rát-gia). những người làng chài đánh được with cá to đem dâng vua. khi đầu bếp mổ ra thì bắt được chiếc giày đẹp, đem nộp. vua cho truyền rằng ai là chủ chiếc giày sẽ rước về làm hoàng hậu. he bèn sai các bà già trong kinh thành mang giày đi ướm chân. kết thúc cũng gần với truyện trên.

một truyện sưu tầm ở ca-sơ-mia (cachemire) thì thay vào giày là chiếc lược: có một cô gái, một hôm chải tóc trước cửa sổ. Đang chải, cô để tạm lược trên bậu cửa thì bỗng một con quạ sà xuống quắp đi mất. sau đó nó đánh rơi xuống biển, bị một with cá nuốt vào bụng. cuối cùng chiếc lược cũng vào tay đầu bếp nhà vua. vua lấy làm lạ, cũng muốn biết mặt chủ nhân của chiếc lược bèn cũng sai người đi tìm. kết quả vua lấy cô gái tìm được làm vợ, v.v… xem thêm truyện Ấn-độ ở trang 1191 và trang 1995 trong cùng khảo dị. Ở đây vật bị cá nuốt không phải giày hay lược mà là một trang sức đeo ở mũi (nô-dơ-ring).

mô-tíg dì ghẻ đánh trao with Mình Thay with chồng làm vợ vua (there is hoàng tử) cũng ược sửng dụng pHổ biến trong một loạt truyện cổ khác với dạng tryện tấm dẫn ra sau đây một số truyện tiêu biểu: