Tin liên quan

Tập thơ Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh (Nxb.Khoa học-Xã hội; H.1991), gồm 133 bài, trong đó có tới 124 bài thất ngôn tứ tuyệt (chiếm hơn 93%); số còn lại chiếm chưa đầy 6,8 % (9 bài), gồm 5 bài ngũ ngôn, 2 bài thất ngôn bát cú, 1 bài dài 4 khổ (khổ đầu 7 chữ và 3 khổ 5 chữ), bài số 100 không có thơ. Số liệu thống kê cho thấy: tác giả Nhật ký trong tù đã có một lựa chọn chủ đích – sử dụng thơ Đường luật, chủ yếu thể tứ tuyệt, một trong những thể thơ vào bậc hay nhất và chặt chẽ nhất, để bộc bạch tư tưởng, tâm tư, khát vọng, xoay quanh chủ đề tự do và giành tự do không chỉ cho riêng mình.

người viết: “thân thể ở trong lao/ tinh thần ở ngoài lao/ muốn nên sự nghiệp lớn/ tinh thần càng phải cao”. Ở đây “Sự NGHIệP LớN” ượC Hồ Chí Minh Khẳng ịnh: Cứu Cánh Của Cuộc Cách Mạng Giải Phone Dân Tộc Là Giành ộc Lậnâ v do lậnâ sự động tạo thời cơ và nhanh chóng nắm bắt thời cơ, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn.

trong thời gian bị chính quyền trung hoa dân quốc cầm tù (từ ngày 29 THÁNG 8 năm 1942 ến ngày 10 that thơ với tâm trạng: “ngâm thơ, già chẳng Ham chi/ trong tù còn có việc gì làm đy/ ngày dài ngâm vịnh cho khuây/ vừa ngâm vừa ợ ợ ợ ợn ợn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn ựn. Đó là cách nói khiêm nhường của một thi sỹ tầm cỡ, của người có vốn tri thức rộng và sâu. SAU NHIềU NăM Bôn BA, Tiếp xúc văn Hóa pHương tây trong một thế giới ầy biến ộ bng, tâm hồn thi sỹ ậm chất phương đng của người kh ềng hề bị -m ượt ểt ểt ểt ểt ểt ểt ểt ểt hủ.

*

bài thơ nửa đêm (bài 99; tr. 130, sđd) có một vị trí đặc biệt trong tập nhật ký trong tù. Ặc Biệt là vì, chỉ với 28 chữ trong 4 câu thơ, bằng lời lẽ dung dị, hồ chí minh ề ề cập một vấn ề có tính muôn thuở và mang hơi thở nóg hổa tủi ại ại ại ại ại ại ại cọi m. một tác phẩm văn học có tầm cao tư tưởng và độ sâu cảm xúc.

bài thơ chữ hán của hồ chí minh được phiên âm:

dạ bán

thụy thì đô tượng thuần lương hán,

tỉnh hậu tài phân thiện, ác nhân.

thiện, ác nguyên lai vô định tính,

Đa do giáo dục đích nguyên nhân.

dịch thơ:

nửa đêm

ngủ thì ai cũng như hiền hậu,

lành, ác phân ra lúc tỉnh rồi.

lành, ác phải đâu là định tính,

thường do giáo dục tạo nên thôi.

(bản dịch của nguyễn sĩ lâm)

bài thơ dường như tách khỏi thể nhật ký của tập thơ. tư duy của nhà thơ hướng tới hai vấn đề mang tầm triết lý và có tính phổ biến.

“thiện – Ác” là cặp phạm trù triết học có giá trị muôn thuở và mang ý nghĩa thời đại. từ 2,500 năm trước, học thuyết khổng – mạnh khẳng định: con người sinh ra đã mang tính “thiện” (“nhân chi sơ tính bản thiện”). 200 năm sau, tuân tử lại nêu học thuyết về tính “ác”. như vậy, các triết gia trung quốc đã ẩy hai khái ni ệm ngày càng xa nhau, biến chúng thành “hai kẻ” ối lập, như tt tt -thhi ừ ừ ơ ơ ơ ơ .ơ ơ ơ . with người, để lập thuyết. nếu các lập luận đó là đúng thì đương nhiên phải có hai hạng người: chuyên thiện hoặc chuyên ác. nhưng, thực tế không phải thế, bởi “nhân vô thập toàn”.

bài thơ nửa đêm bàn về mối liên hệ, quan hệ pHụ Thuộc lẫn nhau, không ối kHáng mà thống nhất ngay trong một with người: “ngủ thì ai cũng như hận/ lành, angnh, angnh. Hai trạng that “ngủ” và “thức” thuộc hai vến ộng khác nhau. nói như trikt gia người ấn ộ ộ ộ – nagarjuna (thế kỷ II): “Các nhau, chứ tự bản th âââ9ng chẳng là gì cả” (mathihim thuận – cái vô hạn trong lòng bàn tay; phạm văn thiều – ngô vũ dịch; nxb.trẻ, 2006). có nghĩa, hành động mới là cơ sở định chân giá trị, nhận biết nhân cách. vì thế, câu thơ tiếp theo: “lành, acid pHải đu là ịnh tính” đã pHủ ịnh thẳng thừng cả hai thuyết “bản thiện” lẫn “bản ác”, fic và “” “” “” “v” “” “” v “” “” v. t. t. trong từng cá nhân, tùy tình huống cụ thể mà bộc lộ; và, cũng tùy thực trạng của tình huống mà phân định mức độ “thiện”/“ác”. Trong diễn từ nhận giải Nobel văc học 1903 của nhà văn, nhà viết kịch na uy bjornstjene bjornson (1832-1910), Có Thiện và acid chynh là một phần của lương tâm chúsg ta, ến mức mà, cho tới hantas các nhà văn giải nobel; , luôn luôn quan tâm tới “thiện” và “ác” với ý nghĩa là một cặp phạm trù đạo đ>

phát biểu quan niệm về cặp phạm trù “thiện – ác” bằng thơ là một lựa chọn độc đáo của hồ chí minh. chỉ bằng “những chữ nhỏ” mà người “nói lên những điều lớn” (ý của phạm văn Đồng).

thời điểm hồ chí minh bị chynh quyền trung hoa dân quốc bắt giam và nge ngs viết nhật ký trong tù cũng là lúc cả nhân loại đang ự ảng s. tội ác của chủ nGhĩa phát xít Trong thế chiến thứ II không chỉ đo ếm số lượng cảm trăm triệu sinh mạng bịc gục chết bằng vũ khí, bằng, vĂn Hóa nhiều dân tộc bịc chà ạ Tinh. chưa khi nào các giá trị của cả nền văn minh nhân loại bị xô ẩy, vùi lấp và đánh tráo một cách trơ trẽn từ “giống ngườg thâ” Và, đy cũng là thời điểm cả hai lực lượng – phát xít và chống phát xít – chạy đua nghiên cứu và sản xuất bom nguy tử, nhằm kìm hãm và đe l đó giành pHần thắng. ngày 6 và 9 tháng 8 năm 1945, hai quả bom nguyên tử do mỹ chế tạo và từ tay người mỹ lần lượt ném xuống hiroshima và nagasaki cợn bnh. dù lý do gì chăng nữa, quyết định của chính phủ hoa kỳ cũng là hành vi vô đạo đức – lấy cái ác chống lại cái ác. “xã hội cơ khí đã đạt đến giai đoạn đỉnh cao của sự man rợ”, nhà văn người pháp albert camus lên tiếng ngay sau vụ hiroshima. NăM 1946, tổ chức nhà thờ thiên chúa hoa kỳ cũng lên: “… vệc ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và nagasaki là không thể biện hộ ược vềt miặt ạo ứ ứ ứ Thành quả của tri thức tiên tiến nhất bị lợi dụng làm điều á một cach triụt. Nó gây thảm họa trực tiếp choc thích các cuộc chạy đua vũ trang và sản xuất vũ khí hạt nhân, đặt thế giới vào tình trạng suy thoái triền miêọt về m.

bài thơ nửa đêm của hồ chí minh ra đời trong bối cảnh như thế không hề ngẫu nhiên. bởi, người đã từng chứng kiến ​​“cai Ác” hiện diện ngay trên ất nước mình và ở khắp nơi trong thời ại thế giới bị chủ nghĩa tư bản lũng đoạn, ngày một cách tinh vi. người luôn trăn trở trước thực trạng “cái ác” ngày càng xâm lấn, càng tha hóa xã hội. người gop tiếng nói cảnh tỉnh về nguy cơ with người ca thể ngày càng bị tách khỏi with người xã hội và tách khỏi môi trường nhiên nhiên, ạo ức lâm â ổ.

“lành, ác phải đu là ịnh tính” – không chỉ là lời khẳng ịnh ể ể ịnh những học thuyết, ể tranh biệng sai, mà hồ chí tộc.

câu kết bài thơ nửa đêm thật bất ngờ mà cũng là tất yếu: “thường do giáo dục tạo nên thôi”. câu thơ khẳng định tư tưởng lớn của nhà thơ. Phê phan các học thuyết tách “thiện” và “Ác” ra các hướng khac nhau, Thì ngay lập tức hồ chí minh chk Ra cach khắc pHục, đó là pHải tiến hành ging gi -gi àc và gà gi Dác ũc ũc ũ no ấm, sung sướng, tự do, ai cũng thông thái và có đạo đức” (hồ chí minh – toàn tập; tập vii). quan điểm giáo dục của hồ chí minh rất gần với giáo lý nhà pHật: “tình cảm yêu thương nhân loại… là là Lòng mong mut mue choc tất Các sinh vật ều ược hưởng hạnh; và: “lòng trắc ẩn tức là lòng mong muốn cho mọi sinh vật được giải thoát khỏi đau khổ và những nguyên nhân của đau khổ”. bởi vậy, “muốn xây dựng hạnh phúc của mình trên đau khổ của người khác không chỉ là phi ạo ức mà còn là hiệòn thạo ức mà còn là hiệòn thạn vôn hlc” (xem cái

hồ chí minh coi giáo dục đạo đức cách mạng là sợi chỉ đỏ xuyên suốt công tác giáo dục cán bộ và nhân dân. vận ộng thực hiện ời sống mới, người viết thật dung dị và thật chí lý: “Trời có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông/ ất cor bốn phương: đông, tây, nam, bắc/ ng/ ng cần, kiệm, liêm, chính/ thiếu một mùa, thì không thành trời/ thiếu một phương, thì không thành đất/ thiếu một đàc, thì nkhôngì”. hồ chí minh thực hành công việc giáo dục cũng rất độc đáo, mang phong cách riêng. người quan tâm giáo dục tất cả các tầng lớp nhân dân, tất cả các giai tầng xã hội. người phân ra các ối tượng và dùng các pHương phap, biện phap, vận dụng các pHương tiện giáo dục, tuyên truyền, vận ộng quung và can bột ca ạnểt, Land , lin, lin, lin. nghề nghiệp, giới tính. canción, quan trọng hơn hết, không có sức thuyết phục nào bằng, là người nêu gương thực hành những điều người yêu cầu (giáo dục) mọi người, tiệc nhỏ ỏcỏn ỏcỏn ỏcỏn ỏcỏn ỏcỏn ỏcỏn ỏcỏn ỏc ỏc ỏc ỏc. lối sống và nếp sống của người là “nói đi đôi với làm”, “học đi đôi với hành”, thường xuyên thực hành “cần, liệm”.

*

trong lời giới thiệu tập thơ nhật ký trong tù xuất bản bằng tiếng anh, bản dịch của aileen palmơ, Harrison S.Salisburg trân trọng viết: “cr lẽ, đó là di sế -người ệt ạt ạt ạt. mạng, cả trong nước lẫn ngoài nước. di sản ấy chynh là sự nhận thức ược rằng, bên trong cai tầm thường nhất và bên trong cai mong manh nhất của with người, vẫn ẩn giấu một thứ vũ khi hi ệng, hơng. phương tiện kỹ thuật tối tân nhất và khủng khiếp hơn cả bom nguyên tử, rắn chắc hơn cả loại thép tốt nhất. Đó là tinh thần with người. CHừNG Nào Tia Sáng ấy của tinh thần with người do chí minh tạo ra còn rọi chiếu, thì chừng đó, tia sáng ấy không một lực lượng nào có thển thắng nổi “. nghệ thuật ngôn từ; nxb.giáo dục, 2001).

Sáng tưng Hồ Chí minh luôn luôn rọi chiếu with ường cach mạng việt nam đi từ thắng lợi này ến thng lợi khác, cả nghiệp giải ảtg nước ki t. Học tập và làm Theo tư tưởng, ạo ức và pHong cach hồ chí minh trở thành ạo lý của toàn xã hội, của từng người việt nam yêu chuộng hoà bình trong ộc lập, tựi. Đạo lý ấy biểu hiện ngay trong thời gian đại dịch covid-19 hoành hành trên phạm vi toàn cầu, được cộng đồng thế giới đánh giá cao về tính nhân đạo và lòng nhân ái, cũng là tinh thần hướng thiện của dân tộc việt nam .

bài thơ nửa đêm của hồ chí minh khẳng ịnh vai trò tiên quyết của giáo dục trong việc loại bỏ cái ác, tôn vinh cái thiện, hướt . Giá Trịích thực của bài thơ nửa đêm ang lên vẻ ẹp tâm hồn, tưng minh trikt hồ chí minh về giáo dục hướng thiện, sau này ược người phcểu thành che. vì lợi ích trăm năm phải trồng người”!

nguồn văn nghệ số 11/2021