i tin về nửa đêm hỏa tốc hỏa tốc ngựa bay lên dốc đuốc chạy sáng rừng chuông reo tin mừng loa kêu từng cửa làng bản ỏ đa
hoan hô chiến sĩ Điện biên hoan hô đồng chí võ nguyên giáp! sét đánh ngày đêm xuống đầu giặc pháp! vinh quang tổc quốc chung ta nước việt nam dân chủng hòa vinh quang hồ chí minh, cha của chún ta ngàn năm sống mãi quyết chiến quyết thắng, cờ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ ỏ
kháng chiến ba nghìn ngàykhông đêm nào vui bằng đêm nayđêm lịch sử điện biên sáng rựctrên ất nước, như huân chương trên ngựcdân tộc ta de tộc y tộc y tộc.
Điện biên vời vợi nghìn trùngmà lòng bốn biển nhịp cùng lòng taĐêm nay bè bạn gần xatin về chắc cũng chan hòa vui chung.
ii
hô chiến sĩ điện biên chiến sĩ anh hùng ầu nung lửa sắt năm mươi Sáu ngày đêm khoét no, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt Máu trộn bùn non gan gan không cheyg! những ồng chí thân chôn làm giá súng ầu bịt lỗ châu mai băng mình qua núi thép gai ào ào vũ bão, những ồng chín lưng cứu pháo nát the, những ững chín mồm chí. định mở đường cho xe ta lên chiến trường tiếp viện
và những chị, những anh ngày đêm ra tiền tuyến mấy tầng mây gó lớn mưa to dốc pha đin, chị gánh anh this chị, các shrên chiến trường ngã xuống mau của anh chị, của chung ta không uổng sẽ xanh tươi ồng ruộng việt nam mườngoh,
iii
lũ chúng nó phải hàng, phải chết quyết trận này quét sạch Điện biên! quân giặc điên chúng bay chui xuống đất chúng bay chạy đằng trời? trời không của chúng bay Đạn ta rào lưới sắt! Đất không của chúng bay Đai thép ta thắt chặt!
<p nghe trưa nay tháng năm, mùng bảy trên ầu bay thác lửa hờn căm trông: bốn mặt lũy hầm sụp ổ ổ tướng quân bay lố nhố cờng: tr. hoan hô chiến sĩ Điện well!
tiếng reo núi vọng song rền đêm nay chắc cũng về bên bác hồ bác đang cúi xuống bản ồc chắc là nghe tiếng hò quây reo … từ khi vưốnt ìn ìnúi. về mừng thọ đêm nay chắc vui lòng bác giờ này đợi trông!
iv
ồng chí pHạm văng ở bên đó, chắc đêm nay không ngủ tin đy anh, điện biên pHủ hoàn thành ngày mai, vào cuộc ấu trash nhìn xuống mặt bọn “n), anh*). Đã tàn rồi! Tổc quốc chung tôi muốn ộc lập hòa bình trở lại không muốn lửa bom ổ xuống ầu with cai nước chung tôi và nước các anh nếu song là song lửa và trận thắng Điện biên cũng mới là bài học đầu tiên!”
5-1954 tỐ hỮu
– (*) bi-don (bidault): ngoại trưởng pháp. smít (smaith): thứ trưởng ngoại giao mỹ.
lời binh của trịnh thanh sơn
nếu nói tố hữu là nhà thơ cách mạng, nhà thơ thời sự thì hoan hô chiến sĩ điện biên có lẽ là một trong những bài thựiấ có. theo ngày tháng đề dưới bài thơ (5-1954) thì ông viết bài thơ này ngay sau ngày Điện biên phủ chiến thắng.
ngày “giải phong điện biên, bộ ội ta tiến quân trở về là ngày 7-5-1954, thì ngày 11-5-1954, bao nhân dân đã in trọng trên trag nhất bài thơ này củ nà là, từ khi viết cho đến lúc bài thơ ra mắt hàng triệu độc giả chỉ vẻn vẹn có bốn ngày.
bài thơ dài tới 96 câu thơ, viết bằng thơ tể tự do có vần thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thng thmt thmt thmt thmt the xen vào một ký sự thơ.
cả bài thơ mang một tiết tấu nhanh, mạnh; khỏe ào ào như sóng reo, thác cuốn, lửa cháy và bão táp. câu, chữ trong thơ là câu chữ dân giã, dễ hiểu, mang hàm lượng thông tin rất cao. sắc độ chính, xuyên suốt bài thơ là tiếng reo vui, hân hoan chiến thắng. ngay “tít” bài thơ cũng thể hiện điều đó: “hoan hô chiến sĩ Điện biên”! lấy một tiếng reo vui, một câu khẩu ngữ mang tính khẩu hiệu làm ầu ềề cho bài thơ tố hữu đã khẳng ịnh âm hưởng chính cho bài thữ cồn:
bài thơ dài, vì thế nhà thơ tổ chức bố cục thật chặt chẽ và khoa học. có thể thấy bài thơ được chia làm sáu đoạn nhỏ, mỗi đoạn mang một mầu sắc riêng và mang một sứ mạng cụ thể:
đoạn 1 (bảy câu ầu): đy là một tin thông tấn ược viết dưới góc ộ nhìn và tình cảm của một nhà thó trái tim yớn ƻnh n. Ông cho biết rõ thời gian ông nhận ược tin, đó là “nửa đêm” (tin về nửa đêm) và tin ấy đã ế rồi tin ấy đã ến với ông bằng một chiến sĩ thông tin đi ngựa (chứ không phải bằng điện đài – (ngựa bay lên dốc).
Đuốc chạy sáng rừngchuông reo tin mừngloa kêu từng cửalàng bản đỏ đèn, đỏ lửa!
tuy nhiên, ta chỉ biết đó là một tin vui, từ một người nhân ra nhiều người, từ một nhà nhân ra nhiều nhà, từ một bản ran nhânhân. nhưng tin vui đó là tin gì vậy, ông vẫn giấu, ông dành cái tin vui ấy cho câu mở đầu ở đoạn 2. cái tài của người đưa – tin – thi – sğ ğ!
Đoạn 2 (bảy câu tiếp): ngay câu mở đầu của đoạn 2, tác giả đã “bật mí” cái tin vui to lớn kia là tin gì: nhưng vì là nhtha y th vì nói “chúng ta đã giải phóng Điện biên rồi!”, thì nhà thơ lại báo tin bằng một lời reo vui, một khẩu hiệu:
hoan hô chiến sĩ Điện bien!
niềm vui to lớn quá làm choc ca ợi khẩu ngữ mà vẫn tràn ầy chất thơt, ca ợi khẩu ngữ mà vẫn tràn ầy chất thơt, ca, ca. , những người trực tiếp chỉ đạo để làm nên chiến thắng lẫy lừng:
hoan hô đồng chí võ nguyên giápsét đánh ngày đêm xuống đầu giặc pháp… vinh quang hồ chí minh – cha của chúng ta ngàn năm sống mãi! quyết chiến quyết thắng cờ đỏ sao vàng vĩ đại!
Đọc tới đây, ta chợt nhớ đã có hơn một lần, nhà thơ cũng reo vui bồng bột và nồng nàn như thế. Đó là cái đêm lịch sử đứng dậy cướp chính quyền ở huế, quê hương ông:
chừ đây huế, huế ơi! xiềng gong xưa đã gãyhãy bay lên! song núi của ta rồi!nước mắt ta trào híp me, tràn môicổ ta ré trăm trận cười, trận khóc!… gió gió ơi! hãy làm giông, làm tốcuốn tung lên cờ đỏ máu thơm tươivàng vàng bay đẹp qua sao sao ơita ngã vật trong dòng người cuộn thác…
(huế tháng tám – từ ấy)
chyn năm, sau niềm vui ấy là niềm vui hôm nay, dù có từng trải và ghìm nén hơn, nhưng những lời thơ hào sảng thì vẫn nguyên như thế, nguy ữt thết thà thà thà thà thà thà thà dà trà 3 (9 câu):
khang chiến ba ngàn ngàykhông đêm nào vui bằng đêm nayđêm lịch sử điện biên sáng rựctrên ất nước như huân chương trênn ngựcdân tộn tộn tộn tộn tộn tộc tộc tộc tộc tộc tộc tộc tộc tộc tộc tộ
khúc hát hân hoan như một trữ tình ngoại đề, như một dàn đồng ca dào dạt cất lên, thông qua những câu lục bát như lờp:
?
Đoạn 4 (27 câu): Đây là đoạn thơ quan trọng nhất có sức nặng nhất của toàn bộ bài thơ. tác giả dành hẳn 27 câu thơ ể ể mô tả một cách trực diện cuộc chiến ấu gian khổ nhưng vô cùng oanh liệt của quân dân ta ể giàng lợi cắ. mở đầu đoạn thơ quan trọng này, nhà thơ láy lại câu “hoan hô chiến sĩ Điện biên” như một tôn vinh, như một tụtử: b
hô chiến sĩ điện biênchiến sĩ anh hùngầu nung lửa sắtnĂm mươi Sáu ngày đêm khoét nou, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắtmáu trộn bùn nongan không nungchí không mòn!
đó là bức chân dung sáng rỡ của tập thể những người chiến sĩ điện biên trong một cai nhìn toàn cảnh, còn đây là những ặc tả gương mặt Đình gíot, tô vĩnh diện… đã được nhà thơ khắc ghi vào lịch sử văn học đời đời:
những ồng chí thân chôn làm giá súngầu bịt lỗ châu maibăng mình qua num
điện biên phủ là ỉnh cao của cuộc chiộc chiến tranh nhân dân thần thánh, là cuộc chiến ấu toàn dân, toàn diện, có sự đóng góp sức cá lực v. nhà thơ đã ngợi ca điều đó Trong những vần thơ kế tiếp: và những chị, những anh đêm ngày ra tiền tuyến/ mấy tầng mây gió lớn mưa/ dốc pha đin, ch ịngh ò thm. / dù bom đạn xương tan thịt nát/ không sờn lòng không tiếc tuổi xanh… và tác giả khẳng định:
hỡi các chị, các anhtrên chiến trường ngã xuốngmáu của anh chị, của chúng ta không uổngsẽ xanh tươi ồng ruộng việt nammường thanhÚ, hồngơr mồng cồng.
hoa, quả của ất nước mãi còn từ mau và nước mắt, từ từi thanh xuân của những anh hùng, liệt sĩ điện biên, đó không chỉ là những lời an ủi mà mà mà sự tôn vinh vinh vinh v >
đoạn 5 (22 Câu): NHà thơ dành đoạn thơ này ể mô tả kẻ thh, những kẻ thùc tiếp và gián tiếp, những kẻ xâm lược mà kết cuốc lực lựttttttttttttttt bại thảm thảm hạ. lời thơ ở đoạn này thật rắn rỏi, quyết liệt chứng tỏ một tinh thần không khoan nhượng trước kẻ thù! nhà thơ vốn tài hoa và dịu dàng là thế mà he không ngần ngại dùng những từ nhân xưng thật mạnh mẽ và thấm thía: “lũ” và “nóg” và “chún>
lũ chúng nó phải hàng, phải chếtquyết trận này quét sạch điện biênquân giặc điênchúng bay chui xuống ấtchúng bay chạy ường trời! … …
những lời thơ ấy, không phải chỉ được viết ra sau khi chúng ta đã giành được chiến thắng; như một sự ăn theo, một tràng vỗ tay muộn mằn, mà nó hình thành ngay từ khi chúng ta quyết định đối đầu với pháp ở Điên. niềm tin chiến thắng, niềm tin ở ảng và Bác hồ là ộng lực vông to lớn ể những chiến sĩ điện biên pHất cờ hẻến trmêries bức tranh hoành tráng này, nhà th om p>
nghe trưa nay, tháng 5, mồng 7, trên ầu bay thc lửa hờn cămtrông: bốn mặt lũy hầm sụp ổtướng quân bay lố nhố hàngtr. >
và thêm một lần nữa, nhà thơ reo lên:
hoan hô chiến sĩ Điện biên!
Đoạn 6. chiến thắng lẫy lừng ấy của toàn dân tộc từ đâu mà ra, do đâu mà có? trong phút lắng lại của những ngày vui dào dạt, nhà thơ nhớ đến bác hồ và nghĩ tới công lao của bác cho trận quyết đấchu sà lị. bằng tám câu thơ lục bát, nhà thơ đã vẽ nên hình ảnh bác kính yêu trong niềm vui của toàn dân tộc:
tiếng reo núi vọng sông rềnĐêm nay chắc cũng về bên bác hồbác đang cúi xuống bản đồchắc là nghe tiếng quân hò quân reotừ khi vượt suối băng đèota đi, bác vẫn nhìn theo từng ngàytin về mừng thọ đêm naychắc vui lòng bác giờ này đợi trông!
Đọc những câu thơ reo vui ấy, tự nhiên ta giật mình! Ừ nhỉ, chiến thắng Điện biên (5-7-1954) chỉ cách sinh nhật lần thứ 64 của bác hơn mười ngày! nhà thơ liên hệ ngay rằng, chiến thắng này là những bông hoa của toàn dân tộc gửi lên mừng thọ bác: ”
cũng trong đoạn thứ 6 này, nhà thơ nhớ tới thủ tướng phạm văn Đồng và phái đoàn ngoại giao việt nam ở hịi ngh. tin chiến thắng Điện biên sẽ làm cho chúng ta có được một tư thế mới trước kẻ thù:
tin đây anh, Điện biên phủ hoàn thànhngày mai vào cuộc đấu tranhnhìn xuống bọn bi đôn, smítanh sẽ nói: thực dân, phát xítĐã tàn!
và như thế, để chuyển sang phần kết của bài thơ mang vóc dáng một trường ca này. Ở đoạn cuối c cùng, nhà thơ tuyên bố với thế giới rằng, chúng tôi, những người việt nam đã chiến thắng trong cuộc ấu tranhờp giàn dh. và bài học Điện biên này sẽ làm cho các dân tộc thuộc địa biết vùng lên giành quyền tự do, độc lập cho dân tộc mình. nhà thơ khẳng định, chiến thắng Điện biên phủ đã chôn vùi chế độ thực dân cũ:
tổ quốc chúng tôimuốn độc lập, hòa bình trở lạikhông muốn lửa bom đổ xuống đầu con cáinước chúng tôi và nước các anhnếu còn say máu chiến tranhỞ việt nam, các anh nên nhớtre đã thành chông, sông là sông lửavà trận thắng Điện biêncũng mới là bài học đầu tien!
<p son trong tiến trình lịch sử văn học dân tộc nói chung và trong tiến trình thơ tố hữu nói riêng.
(kỷ niệm 50 năm ngày chiến thắng Điện biên phủ), hà nội 2004
